Аңдатпа: Бұл мақалада тау-кен қалдықтарынан тұратын техногендік кен орындарын əрі қарай өңдеу үшін оңтайлы ұйымдастырудың қазіргі маңызды мəселесінің шешімдерінің бірі ұсынылды. Сақтау пайдасына тау-кен жұмыстарының соңғы технологиялық кезеңі ретінде үйінді қалыптастырудан бас тарту жобасы ұсынылған. Үйіндіні қоймаға ауыстыру жобасының мақсаты техногендік пайдалы қазбалар кен орындарындағы минералды шикізатты сатудан түскен қосымша қаражатты тарту болып табылады. Үйіндіден қоймаға көшу бойынша қарастырылып отырған жобаның рентабельділігінің дəлелі ретінде көптеген жылдар бойы қабаттар мен сақталған тау жыныстарының құнын өзгерту кестесі жасалды. Ұсынылған жобаның тиімділігін неғұрлым жетілдірілген объективті бағалауды жүргізу үшін карьерлік қалдықтарды сақтау қоймаларының ықтимал жобалары, олардың қалыптасуы мен дамуы кезіндегі оң жəне теріс аспектілері қарастырылды. Қарастырылып отырған қоймалардың конструкциялары жəне олардың параметрлері "Качары руда" АҚ жағдайында теориялық тұрғыдан ұсынылған жəне экономикалық бағалауға ұшыраған. Бұл бағалау барысында тау-кен қалдықтарын сақтауға көшу шығындарын ғана есепке алу қажет жəне жеткілікті болды.

Аңдатпа: Өңірдің энергетикалық жəне коммуналдық секторларын дамыту бүгінгі күні орнықты əлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз етуде, халықтың өмір сүру сапасын арттыруда жəне экологиялық тұрақтылыққа қол жеткізуде шешуші рөл атқарады. Мақалада өңірлердің бірінде – Павлодар облысында осы секторлардың дамуының негізгі сипаттамалары мен көрсеткіштері, сондай-ақ олардың өңірдің экономикалық жəне əлеуметтік тұрақтылығына əсері қарастырылады. Ағымдағы қиындықтар мен оларды жеңу стратегияларына ерекше назар аударылады. Мақсаты осы бап өңірдің энергетикалық жəне коммуналдық секторларын дамытудың негізгі сипаттамалары мен көрсеткіштерін талдау, олардың орнықты дамумен өзара байланысын анықтау жəне оларды жетілдіру жөнінде ұсыныстар беру болып табылады. Мақалада ағымдағы тенденциялар мен перспективаларды бағалау үшін жүйелік талдау, экономикалық модельдеу жəне салыстырмалы талдау əдістері қолданылады. Зерттеу нəтижелері энергетика жəне коммуналдық секторларды тиімді дамыту заманауи технологияларды енгізуді, басқаруды жақсартуды жəне мемлекеттік қолдауды талап ететінін көрсетеді. Бұл энергия тиімділігін арттыруға, экологиялық тəуекелдерді азайтуға жəне халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал етеді.

Аңдатпа: Қазіргі уақытта жасанды интеллект (AI) технологияларының күрт өсуі байқалады, олар барлық дерлік салаларда қолданыла бастайды. Сонымен қатар, жасанды интеллектті пайдалану туралы айтатын болсақ, адамдардың басты қорқынышы-бұл жұмыстан босату каскады басталады, өйткені робот тапсырмаларды жақсырақ жəне дəлірек орындайды. Бұл мақалада жасанды интеллекттің қазіргі экономикаға əсері осы аспект бойынша ғана емес қарастырылады. АИ-нің қазіргі экономикаға, ЖІӨ-ге, өнімділікке, жұмыссыздық деңгейіне əсері туралы талдау жүргізу. Мəселені микроэкономикалық жəне макроэкономикалық деңгейде қарастырыңыз. Макроэкономикалық статистиканы жинау, осы секторға инвестициялар деңгейі, AI қолдану мүмкіндіктерін зерттеу. Алынған мəліметтердің арақатынасы жəне оларды экономикада болып жатқан оқиғалардың суретін алу үшін түсіндіру. Нəтижелер жəне олардың маңыздылығы жүргізілген талдау қазіргі уақытта барлық үлкен тақырыптарға қарамастан, AI əлемдік экономикаға айтарлықтай əсер етпейтінін көрсетеді. Бұл жекелеген ұйымдар мен адамдар үшін көптеген пайда əкелді, бірақ бұл жұмыс орындарының азаюына əсер етпеді, бұл технологияны енгізуге қарсыластар қорқады. Сонымен қатар, əзірге AI жекелеген елдердің ЖІӨ-нің шағын катализаторы болып табылмайды

Аңдатпа: Қазіргі əлемде экономикалық өсу цифрлық технологияларды əртүрлі көбею процестеріне енгізумен тығыз байланысты, бұл "цифрлық экономика"тұжырымдамасының пайда болуына əкеледі. Жақында бұл салаға зерттеушілер мен сарапшылардың қызығушылығы артып, көптеген ғылыми жəне медиа басылымдардың пайда болуына əкелді. Дегенмен, өсіп келе жатқан зерттеулерге қарамастан, экономикадағы цифрландыру процестерін түсіну салыстырмалы түрде үстірт деңгейде қалып отыр. Бұл мақалада Қазақстан өнеркəсібін цифрландырудың ағымдағы деңгейі талданады жəне оның одан əрі даму перспективалары зерттеледі. Цифрландыру процесінде ел алдында тұрған негізгі проблемалар, соның ішінде білікті кадрлардың жетіспеушілігі, инфрақұрылымды жаңғырту қажеттілігі жəне жаңа технологияларға инвестицияларды ынталандыру үшін жағдайлар жасау ерекшеленеді. Қазақстанда цифрландырудың проблемалары мен перспективаларын жан-жақты талдау үшін деректерді сапалы бағалау əдістері, негізгі мүдделі тараптармен тереңдетілген зерттеулерді, халықаралық тəжірибені зерделеуді, сондай-ақ инфрақұрылымды, білім беру бастамаларын жəне нормативтік-құқықтық негіздерді талдауды қоса алғанда, Талдамалық əдістер мен дедукция пайдаланылды. Нəтижелер жəне олардың маңыздылығы қорытындылай келе, Қазақстан экономикасын цифрлық трансформациялауда табысқа жету үшін осы мəселелерді шешуге кешенді көзқарастың маңыздылығы атап өтіледі.

Аңдатпа: Бұл қысқаша нұсқаулықтың мақсаты-көбінесе күрделі деп қабылданатын бизнесті экономикалық талдау құралдарын қарапайым жəне қолжетімді түрде түсіндіру. Бизнес-жоспар құру, ең болмағанда, оның базалық деңгейінде аса күрделі міндет емес. Бизнесті жоспарлау бизнестің барлық түрлері үшін іргелі болып табылады: кəсіпкер əрқашан өз идеясын бағалауға көмектесетін құралмен не істегісі келетінін жəне оған қалай жетуге болатынын білуі керек. Негізгі проблема - көптеген бастаушы кəсіпкерлер идеяларды тиімді құрылымдайтын, нарықты бағалайтын жəне қаржыландыруды тартатын дұрыс бизнес-жоспар құруды білмейді. Мақсаты: нарықты талдау, стратегия, қаржылық жоспарлау жəне тəуекелдерді бағалауды қоса алғанда, барлық негізгі аспектілерді қамтитын тиімді бизнес-жоспарды құру бойынша нақты жəне нақты нұсқаулық беру. Əдістері: зерттеуде қолданыстағы бизнес-жоспарларды талдау, сарапшылардың практикалық ұсыныстары жəне табысты компаниялардың мысалдары пайдаланылды. Нəтижесі: зерттеу нəтижесі кəсіпкерлерге сапалы жəне жақсы құрылымдалған бизнес- жоспарды өз бетінше жасауға көмектесетін қадамдық нұсқаулық болып табылады.

Аңдатпа: Медицина саласындағы моральға қарсы қылмыстар, оның ішінде науқастардың құқықтарын бұзу, заңсыз медициналық эксперименттер, абайсыздық, медицинаның коммерциализациясы жəне моральдық зорлық-зомбылық қоғамның медициналық мекемелер мен мамандарға деген сенімін төмендетеді. Бұл қылмыстар науқастардың денсаулығы мен əл- ауқатына, сондай-ақ медициналық мамандықтың моральдық жəне этикалық негіздеріне ауыр зардаптар əкеледі. Медицинадағы моральға қарсы қылмыстарды зерттеп, олардың түрлерін жəне себептерін анықтау, сондай-ақ осындай бұзушылықтарды азайту тəсілдерін ұсыну: бақылауды күшейту, этикалық білім беруді арттыру жəне заңнамалық бастамаларды дамыту арқылы. Қазақстандық жəне шетелдік əдебиеттер, сот тəжірибесі мен медициналық жəне заңды мекемелердің ресми есептері жан-жақты талданды. Контент-анализ, сапалық жəне сандық əдістер, сондай-ақ əртүрлі елдердің медициналық этика бойынша заңнамасын салыстыру əдістері қолданылды. Медицинадағы моральға қарсы қылмыстар бірнеше категорияға жіктелді: науқастардың құқықтарын бұзу, заңсыз эксперименттер, абайсыздық, медицинаның коммерциализациясы жəне моральдық зорлық-зомбылық. Мұндай қылмыстардың салдары талқыланып, оларды болдырмау жолдары ұсынылды: медициналық салада білім беру жəне бақылау жүйесін жақсарту арқылы. Зерттеу нəтижелері медициналық этиканың сақталуына бақылауды күшейтудің, тиімді өзін-өзі реттеу механизмдерін құрудың жəне білім беру бағдарламаларын белсенді дамытудың қажеттілігін көрсетеді, бұл бұзушылықтардың санын азайтып, медициналық мамандыққа деген сенімді қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

Аңдатпа: Зерттеудің өзектілігі. Биліктің бөліну принципі заң шығару тармағының үстемдігін жəне атқарушы жəне сот билігінің бағыныштылығын растайтын құқықтық мемлекеттің ең маңызды белгісі болып табылады. Құқықтық мемлекеттің негізгі аспектісі – заңнамаға жүйелі көзқарас. Сонымен бірге құқықтың жетекші рөлі оның қоғамның негізгі жəне маңызды мəселелерін шешу қабілетінде. Құқықтық мемлекеттегі биліктің бөлінуі түсінігін зерттеу. Зерттеудің əдіснамалық негізі ретінде талдау мен синтездің жалпы ғылыми əдістерін, тарихи көзқарасты, кешенді жүйелік жəне құрылымдық талдау əдістерін, сонымен қатар нормаларға, ұғымдарға жəне терминдерге сəйкес келетін əртүрлі əдістерді қамтитын ғылыми тəсілдер қолданылады. Осылайша, зерттеу нəтижелері бірқатар қорытындылар жасауға мүмкіндік береді. Біріншіден, билікті бөлу тұжырымдамасы ұзақ уақыт бойы демократиялық құқықтық жүйелерді құрудың негізі болды. Бұл идея əртүрлі кезеңде дамып, көптеген атақты ойшылдар мен заңгерлердің еңбектерімен тығыз байланысты болды. Заңгерлер мен философтардың еңбектері бүгінгі күнге дейін билік құрылымы мен оның функциялары туралы қазіргі заманғы қабылдауымызды қалыптастыратын негіз қалады. Тұжырымдаманың дамуының əрбір кезеңі əлеуметтік өзгерістер мен əділетті жəне тиімдірек басқаруға ұмтылысты көрсетті.

Аңдатпа: ерекше назар аударылуда. Себебі өнеркəсіптік қауіпсіздік талаптарын сақтау техногендік апаттарға əкелуі, авариялардың пайда болуымен тікелей байланысты, халықтың денсаулығы мен өміріне теріс əсер етеді. Кез келген басқа саладағыдай өнеркəсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз етуде де мəселелер бар. Бұған бірнеше себептер бар: нормативтердің ғылыми-техникалық прогрестен артта қалуы, мемлекеттік уəкілетті органдардың айрықша құзыреті, тəуекелге бағдарланған тəсілдің болмауы. КСРО ыдырағаннан кейін Қазақстан Республикасындағы (бұдан əрі – ҚР) өнеркəсіптік қауіпсіздік талаптары іс жүзінде өзгерген жоқ: нормативтік-құқықтық актілер бекітіледі жəне қолданысқа енгізіледі, одан кейін үнемі өзгертіледі жəне толықтырылады; мəні бойынша КСРО нормативтері негізінде қайта өңделген ұлттық жəне халықаралық стандарттардың болып табылады. Қолданыстағы стандарттар болашаққа, ғылыми-техникалық прогресске, инновацияға бағдарланбаған деп қорытынды жасауға болады, сондықтан олар үнемі өзгеріске ұшырайды, осылайша қазіргі заман талап ететін қажетті талаптарға бейімделеді. Мемлекеттік реттеу өнеркəсіптік қауіпсіздіктің тиімді дамуына ықпал етпейді. Бұл мемлекеттің тек қадағалау функцияларын атқаратындығына байланысты (осылайша тек тəрбиелік сипатта болады), ал уəкілетті мемлекеттік органдар, сарапшылар ұйымдары, ғылыми ұйымдар, сынақ зертханалары арасында диалог жоқ. Егер Ресей Федерациясының (бұдан əрі – РФ) өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы тəжірибесін қарайтын болсақ, онда қандай да бір тəжірибені қабылдаудың мағынасы жоқ, өйткені: ҚР-мен ұқсас Нормативтік-құқықтық актілер жəне нормативтік-техникалық құжаттама (жəне олардың тұрақты серпіні), Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде РФ-мен ынтымақтастықты дамыту. Тиісінше, ҚР мен РФ-ға қарағанда реттеу мен қадағалаудың тиімділігіне байланысты Еуропа мен Америка Құрама Штаттарының өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы тəжірибесін қарау орынды. Бұл мақалада АҚШ пен Еуропалық Одақ елдеріндегі өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы халықаралық тəжірибе туралы ақпарат берілген. ҚР, РФ, АҚШ, Еуроодақ елдеріндегі өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік реттеудің міндеттері егжей- тегжейлі сипатталған. Нормативтік-құқықтық актілер мен нормативтік-техникалық құжаттамаға талдау жүргізілді. Халықаралық тəжірибені талдау негізінде Қазақстан Республикасы үшін өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы проблемалардың шешімдері келтірілген. Осы мақаланың мақсаты ҚР-дағы өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы проблеманы ашу. Өнеркəсіптік қауіпсіздікті тиімді қамтамасыз ету мақсатында ҚР алатын халықаралық тəжірибе. Өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы (АҚШ, Еуроодақ елдері, РФ) халықаралық тəжірибені: нормативтерді талдау; ӨБ қамтамасыз ету бойынша реттеу (бақылау-қадағалау функциялары) бөлігінде зерделеу. Осы мақала бойынша нəтижелер Қазақстан Республикасында өнеркəсіптік қауіпсіздікті тиімді қамтамасыз етуге кедергі келтіретін проблемаларды көрсетуге жəне оларды шешу жолдарын ұсынуға мүмкіндік береді.

Аңдатпа: Негізгі мəселе: Қазақстандық өндіруші жалған кəсіпорындардың тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілер ретінде «бүркеніп», преференциялар алып, мемлекеттік қолдау шараларын пайдаланған, бұл ретте өндіріске арналған жабдықтардың жеткілікті саны болмай, мемлекеттік жəне өзге де сатып алуларда жеңіске жеткен кездегі жағдайларға бірнеше рет тап болды. Мақсаты: Мақалда Қазақстан Республикасында индустриялық сертификатты қолданудың өзекті мəселелрі жəне перспективалары қарастырылады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу саласының даму серпіні тауарлар, жұмыстар мен қызметтер өндірісінің жекелеген салаларына қойылатын нақты талаптарға байланысты қаралды. Мақала материалы бір саланың бəсекелес кəсіпорындары арасында адал бəсекелестікті қамтамасыз ету тұрғысынан маңызды болып табылады. Əдістері: талдау жəне дедукция Нəтижелері жəне олардың маңыздылығы: Қазақстан Республикасы тəуелсіздігінің алғашқы жылдарынан бастап Стандарттау, сертификаттау жəне сапаны басқару жүйесіндегі өзгерістер кешені жүзеге асырылуда. Бұл өзгерістер көптеген жылдар бойы байқалып келді, олардың айқын мысалдары: техникалық реттеудің еуропалық моделін Қазақстан Республикасындағы экономикалық жағдайдың қазіргі заманғы болмысына қолдану, Кеден одағына кіру, Кеден одағының бірыңғай техникалық регламенттерін қабылдау, өнімдер мен қызметтердегі жергілікті қамтудың үлесін, сондай-ақ отандық өндірістердің əлеуетін айқындайтын жаңа нормативтік құжаттар мен нормативтік-құқықтық актілерді енгізу болып табылады. Осы өзгерістердің нəтижелері Қазақстан Республикасының Техникалық реттеу жүйесі экономиканы дамытудың пəрменді құралы болып табылатынын дəлелдеді. Тауарлар мен қызметтердің отандық өндірушілерін қолдау үшін енгізілетін жаңа қазақстандық нормативтік-құқықтық актілер мен нормативтік құжаттарды əзірлеу ескі жүйені қайта құруға жəне бұрынғыдан түбегейлі ерекшеленетін жаңасын құруға ықпал ететін болады. Мақалада индустриялық сертификаттау саласындағы проблемалық мəселелер, атап айтқанда: білікті кадрлардың жетіспеушілігі қарастырылды; осы салада жүргізілетін жұмыстар үшін баға белгілеудің реттелмеген жүйесі; индустриялық сертификаттау рəсімін жүргізудің күрделілігі; индустриялық сертификаттау тетігі процестерін автоматтандырудың болмауы. Индустриялық сертификаттау тəжірибесін талдай отырып, осы мақалада жоғарыда аталған проблемалық мəселелерді шешу бойынша ұсыныстар ұсынылған. Тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілердің тізілімін қалыптастыру жəне жүргізу, сондай-ақ индустриялық сертификатты беру қағидаларына өзгерістер мен толықтырулардың жаңа редакциясы. «Атамекен» Қазақстан Республикасының Ұлттық Кəсіпкерлер палатасы Төралқасының 28.12.2018 ж. № 28 шешімімен индустриялық сертификатты алу процесін қайта жаңарту қажет. Үрдіс неғұрлым ашық, түсінікті жəне тиімділігі жоғары болуы керек. Сондай- ақ, өзгерістер енгізіле отырып, жекелеген кəсіпорындардың Индустриялық сертификат алуына кедергі келтірген мəселелер шешілуге тиіс.

Аңдатпа: Мақала математикалық модельдеу əдістерін қолдана отырып, сүт өнімдерінің негізгі формулаларын жобалау мəселесіне арналған. Автор тамақ технологиялары саласындағы мəселелерді талдап, математикалық модельдеу келесі бағыттарда қолданылады деген қорытындыға келді: технологиялық үрдістердің режимдерін нақтылау, формулаларды жобалау жəне дайын өнімдердің сапасын бағалау, сондай-ақ оларды өндіріске қою кезінде жаңа өнімдердің жарамдылық мерзімдерін болжау. Мақсатты функциялардың максималды мəніне сүйене отырып, оңтайлы қалыпқа келтірілген қоспалар жəне дигидрокверцетиннің шекті рұқсат етілген концентрациясы таңдалады. Алынған математикалық тəуелділіктер мен модельдерге талдау жасалды, сызықтық теңдеулер жүйесі жасалды. Пробиотикалық дақылдардың өміршеңдігінің дигидрокверцетиннің массалық үлесіне тəуелділігінің математикалық моделі кремді ақуызды сүзбе өнімінің формулаларын жобалау кезінде жасалды, сүт ингредиенттерінің химиялық құрамы матрицасы ұсынылды, негізгі формулалардың сызықтық теңдеулер жүйесі жасалды. Зерттеу дигидрокверцетиннің кеңістіктік конфигурацияларын, сондай-ақ оның сүт майының тотығу үрдістеріне əсерін зерттеді. Дигидрокверцетиннің пробиотикалық қасиеттері бар микроорганизмдердің өміршеңдігіне əсерін зерттеу бойынша эксперименттік деректерді математикалық модельдеу жүргізілді. Дигидрокверцетиннің массалық үлесінің ашыту үрдісіне əсерін зерттеу бойынша алынған нəтижелер кешенінің қалыпқа келуі зерттелді. Дигидрокверцетинмен модельдік ортаны ашыту үрдісін сипаттайтын басқарылатын факторлар анықталды. Дигидрокверцетин кешені 0,50 %- дан жоғары нормалау белгіленді, мақсатты функция оның ең төменгі мəні 0,53-ке дейін төмендейді