Мақалада ұйымдағы қызметкерлерді басқаруда кемшіліктер қатарын және сапаның стратегиялық жоспарлау үдерісінің болмауын анықтауға мүмкіндік берген көмір өндіретін ірі кәсіпорында өткізілген қызметкерлерді басқару жүйесін зерттеу нәтижелері келтірілген. Сонымен қатар бәсекеге түсе алатын қызметкерлерді бағалау әдістерін жетілдіру бойынша ұсыныстар беріледі.

Бұл жұмыста мемлекеттік мекеменің шығындарын қаржыландырудың негізгі проблемалары қарастырылған. Бюджеттік бағдарламаларды жоспарлау мен орындаудың қазіргі жүйесінің кемшіліктері зерделенген. Мемлекеттік мекемелердің шығындарын қаржыландыру саласындағы мәселелерді шешу бойынша негізгі бағыттар ұсынылған.

Мақалада ауданның ауыл шаруашылығын дамату стратегиясының негізгі басымдықтары, сондай-ақ агроөнеркәсіптік кешенге инвестиция салу қарастырылады, олардың саланы дамыту үшін қаншалықты қажет екендігіне талдау жасалады. Ауданның ауыл шаруашылығын және агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың инвестициялық саясатының тиімділігін арттыруға ықпал ететін негізгі факторлар анықталған.

Мақалада процестін негізгі факторлардың жылу оқшаулағыш материалдардың жылу өткізгіштігіне әсерін талдау нәтижелері келтірілген. Негізгі факторлар ретінде тығыздық, температура және ылғалдылық қарастырылған. Зерттеулер тәжірибені жоспарлау теориясы негізінде өткізілген. Материалдың тығыздығы мен температурасына жылуөткізгіштіктің алынған тәуелділіктері осы факторлардың эксперимент нәтижесіне шамамен бірдей әсер ететінін көрсетті.

Осы мақалада қаралған Қазақстан Республикасының өнеркәсiптiк кәсiпорындарының маркетингтiң жүйенiң басқаруының негiздерiн теориялық аспектiлер. Үшiн маркетинг жоспарлауы әбден көкейкестi кәсiпорын болғандықтан. Әдеттегiдей өнеркәсiптiкке, сонымен қатар тұтынушы нарығында, ұсыныс сұранысты асады, демек әр нақты тұтынушыда күрестi жүредi. Сату көлемi, сатып алушыларды санды өсумен және нарық сатушыларда ол өз сатып алушыларды зерттеуде қажеттiлiк туындайды - сатып алуға, уәждеменiң жанында олардыңның қажеттiлiгi, мiнез-құлық. Әр сатушы, тұтынушы зерделенiп, сату мүмкiндiк туғызатын (сатушының мiнез-құлығын ереже) стандартты үлгi құруға тырысады.

Бұл мақалада мадициналық ұйымдардың қызметтерін жақсартудың ғылыми-әдістемелік негіздерін құрудың мәселелері қарастырылған, заманауи нарық шарттарындағы денсаулық сақтау жүйесі зерттелген. Сондай-ақ, медициналық қызметтерді көрсететін медициналық ұйымдардың арасындағы бәсекелестік тәрізді сұрақтар зерттелген. Денсаулық қорғау ұйымында менеджмент пен маркетингті басқарудың негізгі, маңызды функциялары қарастырылған. Медициналық ұйымның экономикалық өнімділік потенциалын және қаржылық ресурстарын арттыру үшін негізгі құрал-жабдықтар ұсынылған.

Осы мақалада Инновациялық Еуразия университетінің № 1 оқу корпусының төртқабатты ғимаратын жылуландыру жүйесіне жылу есептемесі берілген. Мәліметтер 1 желтоқсан – 28 ақпан кезеңі аралығында үш маусым бойынша берілген: 2013-2014, 2014-2015, 2015-2016 жылдар. Жылу есептемесі негізінде 1.12.- 28.02. кезеңі аралығында үш маусым бойынша (2013-2014,2014-2015, 2015-2016 жылдар) жылуды нақты және есептік тұтынудың кестелері жасалды. Осы кестелерде екі шама арасындағы айырмашылық жақсы көрінеді. Есеп көрсеткендей, жылуды нақты тұтынудан орташа айырмашылық 13,02 % құрады.

Қазіргі уақытта барлық үш мемлекет өзара түсіністікке қол жеткізді мәселесі бойынша нақты жоспарлау құру аясында экономикалық дәліз «Қытай – Моңғолия – Ресей» Егер бұл жоба тұрғысынан қолда бар алғышарттар, мүмкіндіктерін дамыту, қолайлы жағдайды және достық қарым-қатынастарды үш мемлекеттің, яғни айқын болып, дәл қазір бар қолайлы уақытта, географиялық артықшылықтары жерде үйлесімділік адамзат қоғамы дамуы үшін. Құру процесінде экономикалық дәлізін барлық үш мемлекет қатты принциптерін ұстанады «бірлесіп талқылау», «бірлескен құрылыс» және «бірлесіп пайдалану», кедергілерді шектеу, ықпал етеді, өзара пайда және бірыңғай дамыту.

Мақалада әскери ұжымда этносаралық қарым-қатынастың психологиялық аспектілерінің көріністері қарастырылады. Зерттеу негізі Қазақстан Республикасының жекелеген бөлімшелерінде шекара қызметі болды. Әлеуметтік-психологиялық өзара әрекеттесу мәселесі зерттелді, әскери ұжымдардағы қарым- қатынастардың әртүрлі түрлері қаралды, қорытындылар жасалды және тиімді қарым-қатынас жасау үшін ұсыныстар ұсынылды. :

Мақалада бүгінгі таңдагы өзекті болып табылатын онім сапасын қадағалау және қауіпсіздігін қамтамыссыз ету мәселесіне арналган. Автор әлемге әйгілі сапа жүйелерінің үлгілеріне тоқталған. Сонымен катар мақалада сапа қадағалау жүйесін жоспарлау және енгізу барынсындағы басты мәселелер көрсетілген.

Қазақстандағы білім беру саласындағы реформалар аясында оқушылардың танымдық қажеттіліктерін қанағаттандыру тәсілдерін олардың қабілеттері мен оқуға деген уәждемесін ескере отырып қайта қарау қажет. Оқуға деген ынтасы жоғары және жекелеген мектеп пәндері бойынша айқын білінетін қабілеті бар балалар ерекше назар аударуға тұрарлық. Бұл "Олимпиада" деп аталады. Мақалада әрбір жалпы орта білім беретін мектепте тұрған проблеманы шешу, атап айтқанда, олардың оңтайлы дамуына ықпал ету үшін осындай балаларды үйрету ұсынылады. Мақала авторлары орта жалпы білім беретін мектептердің жұмысына талдау жүргізіп, оның негізінде оңтайлы және проблемалық жақтары анықталды. Анықталған мәселелерді шешу үшін дарынды балалармен және оқуға ынтасы жоғары балалармен жұмыс бағыты бойынша мектептің жүйесі: мектептің циклдық жұмыс жоспары ұсынылды, олимпиадалық резерв мектебінің жұмысын ұйымдастыру бойынша ұсыныстар берілді, бөлінген балалар тобын оқыту стратегиясы ұсынылды.

Бұл мақалада еңбек әлеуетін қалыптастыру және дамыту кезінде жүзеге асырылатын персоналды басқарудың негізгі функциялары қарастырылған. «Ақсу су арнасы» КМК еңбек әлеуетіне баға берілді, кәсіпорынның еңбек әлеуетін қалыптастыру және дамыту үрдісінің кезең деріқарастырылды. Персоналды жоспарлау мен оқытуға, сондай-ақ кадр резервін қалыптастыру процесіне талдау жүргізілді.

Мақалада кәсіпорында сапа менеджменті жүйесін енгізу нәтижелері келтірілген. ИСО 9001:2015 халықаралық стандартын, сондай–ақ өндірістік бақылауды жүзеге асыру үшін санитарлық-эпидемиологиялық талаптарды зерделеу және талдау жүргізілді. Өнімнің өмірлік циклінің барлық кезеңдерінде кәсіпорындарда өнімнің кіріс, операциялық және шығу бақылауын жүзеге асырудың негізгі талаптары мен ережелері анықталып келтірілген. Сонымен қатар, сапа менеджменті жүйесін енгізу үшін кәсіпорындардың қандай талаптарды сақтауы тиіс екені анықталды. Кәсіпорындардағы бұл жұмыс қажет екенін атап өткен жөн, себебі келесі артықшылықтарға ие: өнім сапасын жақсарту арқылы өнімді өткізу ұлғаяды, кәсіпорын мен персоналды басқару деңгейі ұлғаяды, өнімді әзірлеу, өндіру және пайдалану кезеңдерінде шығындарды үнемдеу жүзеге асырылады. Бұдан сапа менеджменті жүйесін енгізу үшін мынадай міндеттерді қою қажет: кәсіпорын процестерін сипаттау, үдерістерді бағалау және тиімділік критерийлерін әзірлеу, қажетті құжатталған ақпаратты әзірлеу, барлық бөлімшелерде құжаттаманы енгізу, олармен және сапа саласындағы саясатпен және мақсаттармен танысу, одан әрі SWOT-талдау жүргізу үшін ішкі аудиттерді уақтылы жүргізу және сәйкестік сертификатын алу мақсатында сыртқы аудитордың бағалау жүргізу. Сапаны басқаруда маңызды кезең-ұйымның үдерістердің сәйкессіз нәтижелерін жоймауы, әлеуетті сәйкессіздіктерді анықтау, хаттаманы жасау арқылы тәуекелді бағалау, тәуекелдерді азайту мақсатында іс-қимылдарды жоспарлауы және жүзеге асыруы тиіс. Қиындықтар туындауы мүмкін: персоналдың сапа менеджменті жүйесін енгізу қажеттілігін түсінбеуі, айқын көрудің, миссияның болмауы, процестер бойынша толық ақпараттың болмауы, бағалаудың сандық және сапалық критерийлердің жасалмауы, сапаның -процестердің, ресурстардың сапасы ретінде емес, өнімнің сапасы ретінде анықталғандығы, тұтынушылардың қанағаттануына – мониторингтің болмауы. Бұл қиындықтарды тек ISO 9001 бойынша сапа менеджменті жүйесін енгізумен ғана еңсеруге болады, өйткені халықаралық стандартта жазылған талаптар – ұйымды неғұрлым жоғары даму деңгейіне шығаруға көмектесетін кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттырудың нақты құралы болып табылады.

Мақала математикалық әдістермен өңделген балқытылған ірімшік өнімдерін эксперименттік зерттеу процесінде алынған эксперименттік мәліметтер жиынтығын математикалық модельдеуге арналған. Бұл зерттеудің мақсаты-балқытылған ірімшік өнімінің пластикалық құрылымын қалыптастыруға ықпал ететін балқытылған тұздың түрі мен мөлшерін анықтау. Азық-түлік технологиялары саласындағы ғылыми зерттеулерді талдау Математикалық модельдеудің келесі салаларда қолданылатындығын көрсетті: технологиялық процестердің режимдерін нақтылау, рецептураларды әзірлеу және дайын өнімнің сапасын бағалау, сондай-ақ жаңа өнімдер өндіріске енгізілген кезде сақтау мерзімін болжау. Тамақ өнімдерін өндіру процестерін сипаттау кезінде экспериментті математикалық жоспарлау әдістерін қолдана отырып, көп өлшемді дисперсиялық-регрессиялық талдау модельдері ең өзекті болып табылады. Авторлар X1 және X2 реттелетін факторларының бақыланатын факторларға әсер ету дәрежесін сипаттайтын, өңделген ірімшік өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігін анықтайтын математикалық модельдеуді жүргізді және графикалық тәуелділіктерді анықтады. Реологиялық параметрлердің реттелетін факторларға графикалық тәуелділіктерін Математикалық талдау алынған мәліметтердің дұрыстығын көрсететіні маңызды. Балқытылған тұздың дозасын жоғарылату балқытылған ірімшік өнімінің табиғаты мен консистенциясы күйін көрсететін максималды ығысу кернеуінің жоғарылауына әкеледі деген қорытынды жасалды. Бақыланатын факторларды максималды мәнге қалыпқа келтіру процесі жүзеге асырылды. Графикалық тәуелділіктер құрылды және регрессиялық талдау жүргізілді, оның нәтижелері зерттелетін өнімдердің химиялық және органолептикалық сипаттамаларына балқытылған тұздың түрі мен дозасының әсер ету дәрежесін объективті бағалауға мүмкіндік береді. Авторлар рецепт компоненттерінің құрылымын сақтау кезінде тұрақты балқытылған ірімшік өнімінің пластикалық құрылымына түрлендірудің оңтайлы тиімділігі X1 (Solva 85) және X2 (Solva 120) реттелетін факторларының 1: 1 қатынасында, жалпы құрамы 1,2 мас.%. Сонымен қатар тәжірибелік өнімнің сапалық көрсеткіштері бақыланатын факторлардың мынадай мәндерімен сипатталады: У1 - 1280 Па; У2 - 9 балл, У3 - 9 301 (109 КОЕ / г 2,0-2,2).

Мемлекеттік жоспарлау және Өңірлік даму жүйесінің ресми танылған мәселелерінің бірі – мемлекеттік органдар қызметін іске асырудың тиімділігі мен нәтижелілігін бағалау әдіснамасының жетілдірілмеуі болып табылады. Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі мен жергілікті уәкілетті органдардың есептері тікелей нәтижелердің абсолютті және кейде салыстырмалы мәндерін береді. Іс жүзінде экономикалық, әлеуметтік тиімділікті бағалау және қоғамға әсерді бағалау жүргізілмейді. Осыған байланысты авторлар мемлекеттік Бағдарламалардың сапасын (тиімділігін) бағалаудың әдістемелік тәсілдерін әзірледі (Қазақстан Республикасының «Жұмыспен қамту жол картасы – 2020» бағдарламасы мысалында) өңірлік дамудың теориясы мен тәжірибесі үшін өзекті міндет болып табылады. Жұмыстың мақсаты -Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік бағдарламаларын іске асыру сапасын бағалаудың әдіснамалық негіздерін зерттеу болып табылады (Қазақстан Республикасының «Жұмыспен қамтудың жол картасы – 2020» бағдарламасының материалдары бойынша). Мақалада сапалық және сандық әдістердің бірлігін қамтамасыз ететін мәселелерді шешудің жүйелі тәсілі қолданылады: сапалы контент-талдау; ғылыми әдебиеттер мен заңнамалық базаны толығырақ шолуға негізделген зерттеу объектісін егжей-тегжейлі зерделеуге мүмкіндік беретін монографиялық әдіс; экономикалық-статистикалық зерттеу әдісі. Зерттеудің маңыздылығы-мемлекеттік басқару жүйесінде бағдарламаларды бағалауға әдіснамалық тәсілдердің анықталуында. Бағдарламаның бір қатысушысына үлестік шығындарды есептеу мен талдауды көздейтін экономикалық бағалау үшін «ЖҚЖК-2020» бағдарламасының бағыттары бойынша түпкілікті нәтижелерге қол жеткізуге арналған үлестік шығындардың мәндеріне динамикалық және салыстырмалы талдау жүргізу ұсынады. Бұл бағдарламаның жекелеген жобалары мен бағыттары динамикадағы шығындар бойынша салыстыруға және болашақта олардың негізсіз өсуіне әсер ететін факторларды анықтауға мүмкіндік береді. Ұсынылған көрсеткіштерді есептеу аймақтық бөлімде де маңызды, өйткені ол ұлттық мәндерден бір бағытта немесе басқа бағытта айтарлықтай ауытқитын аймақтарды көруге мүмкіндік береді.

Жаһандану дәуірінде ұлтаралық қарым-қатынас құралы ретінде ағылшын тілін үйренуге деген қызығушылық артып келеді. Ағылшын тілін меңгеру үрдісіне әр түрлі ұлт өкілдері қосылып, тіл үйренушілер саны көбейіп келеді. Тілдік коммуникация барысында қай ұлт болуына қарамастан, ағылшын тілін меңгеруде кездесетін белгілі бір қиындықтар - дағдыны қалыптастыру. Тіл құрылысының лексикалық-грамматикалық және фонетикалық ерекшеліктері ғана емес, сонымен қатар мәдени дәстүрлердегі айырмашылықтар, оқушылардың психологиялық ерекшеліктері де қиындық тудыруы мүмкін. Тілдік кедергілерді жеңудің жаңа әдістерін тиімді пайдалану ағылшын тілін сәтті меңгеруге ықпал етеді және мұнда мұғалімнің материалды тиімді меңгеруіне және тілдік құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін оқушылардың тілді үйренуге деген қызығушылығын ынталандыру мен қолдауда және сабақтарда қолайлы жағдай қалыптастыруда негізгі рөл атқарады. Ағылшын тілін оқыту барысында білім алушылар тек тілдік дағдыларды игеріп қана қоймай, оқытылатын тіл елінің тарихымен танысуға, тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын жақсартуға, қиындықтарды жеңуге үйренуге, жоспарлау, мақсат қою және оған қол жеткізу дағдыларын дамытуға тиіс. Демек, ағылшын тілін оқытуды дұрыс ұйымдастыру қажет, бұл өз кезегінде тұлғаның қалыптасуы мен дамуына ықпал етеді. Мақалада студенттердің шет тілін үйрену процесінде пайда болатын "психологиялық кедергілер" ұғымы қарастырылады, олардың пайда болу ерекшеліктері, студент кезіндегі шет тілін үйренудегі психологиялық кедергілердің факторлары мен деңгейлері сипатталған. Сондай-ақ, эмоционалды және ақпараттық стресске сипаттама беріледі, ақпараттық және эмоционалды стресстің ерекшеліктері, психологиялық кедергілер қарастырылады және бұл стресстің болуы студенттерде шет тілін үйренуге қалай әсер етуі мүмкін. Мақсаты – психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді және шет тілін үйренудегі психологиялық кедергілер мен стресстің теориялық аспектілерін зерттеу; психологиялық кедергілерді жеңу арқылы ағылшын тілін үйренуде студенттердің сөйлеу дағдыларын дамыту бойынша практикалық ұсыныстар әзірлеу. Авторлар келесі әдістерді мысалдарда пайдаланған: студенттердің сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған кәсіби әдістемелік және психологиялық әдебиеттерді теориялық талдау. Осы шолу мақаласындағы зерттеу нәтижелері студенттердің психологиялық кедергісін жеңу үшін, шет тілін үйренуге деген ынтасын арттыру үшін студенттермен психологиялық жұмыс жасау үшін практикалық ұсыныстар әзірлеу үрдісінде қолдана алады. Сонымен қатар, бұл нәтижелерді мұғалімдер білім беру үрдісінің тиімділігін түзету және арттыру үшін қолдана алады

Медициналық қызмет көрсету маркетингі немесе медициналық ұйымдардың маркетингі - маркетингтің ең күрделі түрлерінің бірі. Бұл бірқатар себептерге байланысты. Ең алдымен, медициналық қызметтер адамның ең басты құндылығы - оның өмірі мен денсаулығын сақтаумен байланысты. Тағы бір себеп – бюджеттен тыс қаржыландыру көздерін іздеуге мәжбүр ететін бюджет қаражатының шектеулі болуы. Бұл ретте ұзақ уақыт бойы тегін медициналық көмек алатын Қазақстан халқының ақылы медицинаны қабылдамайтынын және халықтың негізгі бөлігінің төлем қабілеттілігі төмен екенін ескеру қажет. Осылайша, медициналық қызметтер нарығын маркетингтік зерттеу ақысыз және ақылы медицинаның арақатынасының нақты тенденциясын, тұтынушылардың медициналық қызмет көрсету сапасына қанағаттануын, әртүрлі аймақтардағы сұраныстың ерекшеліктерін және демографиялық және психо-графикалық сипаттамалары бойынша әр түрлі топтарды анықтауға арналған. Авторлардың анықтағаны – қазіргі заманғы үрдістерді анықтау және ұлттық нарықта коммерциялық емес ұйымдардың жұмыс істеуінің экономикалық негіздерін анықтауға және нығайтуға мүмкіндік беретін медициналық қызметтердің өңірлік нарығында маркетингті дамыту стратегияларын қалыптастыру. Зерттеу маркетингтік зерттеудің дәстүрлі әдістерін қолдана отырып жүргізілді: сапалық: терең сұхбат, фокус-топтар; сандық: сауалнама, сондай-ақ экономикалық талдау әдістері: салыстырмалы, графикалық және сценарийлік жоспарлау. Денсаулық сақтаудағы маркетингтің мәні қаралды, маркетингтік зерттеудің ерекшеліктері ескерілді; Павлодар облысының медициналық қызметтер нарығы талданды және бағаланды және оны жетілдіру жолдары ұсынылды. Зерттеу нәтижелері Қазақстан Республикасындағы медициналық ұйымдардың қызметін одан әрі жетілдіру мақсатында іс-шараларды әзірлеу үшін пайдалы болуы мүмкін.

Сапасыз ластанған ауыз суды пайдалануға байланысты өлім мен аурулардың саны тез өсуде. Судағы химиялық және микробиологиялық ластану деңгейінің жоғарылау себептері ескірген тазарту қондырғылары, ескі құбырлар және хлормен зарарсыздандыру болып табылады. Мақалада адам денсаулығын сақтаудың басты мақсаты ретінде судың сапасын қамтамасыз ету талданады. Павлодар қаласының ауыз суының ластану деңгейіне статистикалық талдау жүргізілді. Ағынды сулар мен ауыз судың химиялық және микробиологиялық көрсеткіштерін зерттеу жалпы қабылданған стандарттарды қолдану арқылы жүргізілді. Мақаланың мақсаты - Павлодар қаласының ағынды және ауыз суының сапасын зерттеу. Зерттеу әдістері сарқынды сулардың сынамаларын іріктеу, сарқынды және ауыз суға химиялық және бактериологиялық талдау жүргізу, статистикалық әдіс, эксперименттік алынған нәтижелер мен есептік сипаттамалардың корреляциялық талдауы және т. б. болды. Халықтың денсаулығына қауіп төндіретін аймақ ауыз сумен жабдықтау көзі болып табылатын су объектілерінің ластануымен байланысты. Ертіс өзенінің су қоймасын гигиеналық бағалау, кешенді көрсеткіштер бойынша, суды пайдалану орындарында судың ластануының жоғары деңгейін көрсетеді. Санитарлық-химиялық, органолептикалық және жалпы санитарлық талаптар, сондай-ақ микробиологиялық көрсеткіштер бойынша облыстың жер үсті су қоймаларындағы су сапасының көрсеткіштері төмен болып табылады. Павлодар қаласындағы Ертіс өзенінің негізгі ластаушылары су қоймаларына тазартылмаған немесе жеткіліксіз тазартылған сарқынды суларды ағызатын өнеркәсіптік кәсіпорындар мен тұрғын үй-коммуналдық объектілер болып табылады Ауыз суды ластау себептерінің жиынтығы: сумен жабдықтау желілерінің жоғары тозуы, олардың жұмыс деңгейінің төмендігі нәтижесінде олардың апаттылығы, тазарту құрылыстарының жұмысындағы ақаулар, өнеркәсіптік кәсіпорындардың өндірістік сарқынды суларды адал емес тазартуы анықталды. Павлодар және т.б. өмір көзі ретінде судың сапасын жақсартудың басымды профилактикалық бағыттары: Павлодар қаласының сумен жабдықтау және су бұру желілері мен құрылыстарын жаңғырту жөніндегі іс-шараларды ұзақ мерзімді мақсатты жоспарлауды жүзеге асыру. Халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету, сумен қамтамасыз етудің жай-күйі және оны жақсарту шаралары тұрақты бақылауда болуы және санитарлық-эпидемияға қарсы комиссиялардың отырыстарында қаралуы тиіс.

Негізгі мәселе: Өңірлердің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуы бірқатар факторлармен анықталады, олардың қатарына әлеуметтік функцияларды орындау, деңгейаралық ұйымдастырушылық қатынастарды реттеу, өңірлердің экономикалық және қаржылық дербестігін күшейтуге арналған ерекше рөлдегі тиімді бюджет саясатын іске асыру жатады.Бюджет саясатын тиімді басқару -басқарудың барлық деңгейлерінде бюджеттік реттеу тетіктерін мақсатты пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ол бірқатар функцияларды жүзеге асыруды қамтиды, олардың ішінде бақылау функциясы ең маңызды болып табылады. Экономикалық қатынастар жүйесінде ол мамандандырылған қаржы органы – қазынашылыққа жүктеледі. Мыналар өзекті міндеттер болып табылады: өңірдің бюджеттік ағындарын реттеу, бюджет қаражатының түсуі мен нысаналы пайдаланылуын бақылауды күшейту; бюджетаралық қатынастарды жетілдіру; бюджеттердің кіріс базасын олардың жиналуын арттыру есебінен ұлғайту; және т.б. Осы міндеттерді шешу процесінде басқарушылық, ұйымдастырушылық және әдістемелік сипаттағы бірқатар проблемалар туындайды, оларды шешу аймақтың бюджет саясатының тиімділігін арттыруға және соның салдарынан оның экономикалық дамуына ықпал етеді. Мақсаты: Павлодар бюджетінің мысалында жергілікті бюджеттерді қалыптастыру және орындау бөлігінде бюджет саясатын іске асырудың өңірлік ерекшеліктерін зерделеу, өңірде орын алған проблемаларды анықтау және бюджет процесін жетілдіру бағыттарын айқындау болып табылады. Әдістері: Зерттеудің әдіснамалық негізін танымның жалпы ғылыми және арнайы әдістері құрады: талдау және синтез, шегеру және индукция, тарихи, логикалық, құрылымдық-функционалдық және салыстырмалы талдау, сонымен қатар жеке-ғылыми әдістер: статистикалық-экономикалық және есептеу-аналитикалық. Нәтижелері және олардың маңыздылығы: Жергілікті бюджетті қалыптастыру бірыңғай әдіснаманы, Бірыңғай бюджет заңнамасын қолдану және мемлекеттік жоспарлау жүйесінің орта мерзімді кезеңге арналған басты құжаты – Қазақстанның 2050 жылға дейінгі ұзақ мерзімді даму стратегиясын іске асыру үшін әзірленген Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына бағдарлау арқылы жүзеге асырылады. Республиканың стратегиялық даму жоспарларында қойылған барлық міндеттерді іске асыру жергілікті бюджеттер деңгейінде бастау алады. Мемлекеттік міндеттерді шешуге, ең алдымен, жергілікті деңгейде халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруға кепілдік беріледі. Барлық ұдайы өндіру процесі бойындағы өңірлердің рөлін асыра бағалау мүмкін емес, сондықтан жергілікті деңгейде бюджет қаражатын пайдаланудың дербестігі, икемділігі және тиімділігінің жоғары дәрежесі – кез келген аумақта қоғамның, өндіріс пен бизнестің табысты дамуының кепілі.

Мағыналар теориясының пайда болуы және экономикалық даму моделінің өзгеруі әлеуметтік өндірісті, әлеуметтік-экономикалық қатынастарды ұйымдастырудың жаңа архитектуралық формаларының әдіснамалық негізін құрайды. Санаттарды, процестер мен құбылыстарды құру және өзара әрекеттесу экожүйелерді құру арқылы экономиканы өзгертеді. Практикалық шешімдегі экономиканы жаңғырту процестері институционалдық, заңнамалық және өндірістік қатынастар арасындағы жалпы өзара түсіністікті, ұйымдық қайта құрулардың мәнін, технологиялық үрдістердің әлеуметтік-экономикалық байланыстардың жаңа кезеңіне тәуелсіз көшуін аспаптық қамтамасыз ету жөніндегі базалық ережелерді тұжырымдауды ашуы тиіс. Үрдістер стандарттаудың жаңа сипаттамаларына, жүйенің жұмыс істеу әдіснамасына, техникалық шарттарға, нормаларға, ережелерге, нұсқаулықтар мен ережелерге негізделуі керек, бұл институционалдық өзгерістер енгізуді көздейді. Мақсаты – әлемдік экономиканың цифрлық трансформациясының жаңа тенденцияларын зерттеу, сондай-ақ цифрлық экономиканың технологиялық процестері векторының міндеттері мен көзқарастары жалпы әлемдік тенденциялар арнасына еніп, экономикалық дамудың Теориялық және әдіснамалық негіз отандық және шетелдік зерттеушілердің еңбектерінде ұсынылған тұжырымдамалар, гипотезалар мен теориялар болды. Әдістеме салыстырмалы, факторлық, субъект-объект, құрылымдық-функционалдық, статистикалық, корреляциялық талдау және экстраполяция әдістері қолданылған жүйелік тәсілге негізделген. Осы мәселе бойынша шетелдік экономистердің теориялық тәсілдеріне аналитикалық шолу жасалды, бұл авторға әлеуметтік-экономикалық дамуды жоспарлаудың Мемлекеттік стратегиясы шеңберіндегі бағыттарды анықтаудың теориялық, әдіснамалық және қолданбалы негіздерін анықтауға мүмкіндік берді. Экономикалық даму моделінің өзгеру жағдайларына, экономиканы жаңғыртуға, болашақта экожүйелер деп аталатын бірінші және екінші буын платформаларына көшуге қатысты ғылыми пікірталас бағаланады. Алға қойылған цифрлық технологияларды жақтаушылар мен олардың қарсыластарының теориялық дәлелдерінің түбегейлі айырмашылықтары анықталды. Мемлекеттік саясат әдістерін түзету және технологиялық үрдістердің векторын таңдау мақсатында қозғаушы факторлардың өзгеруіне әсер етуді дәлелдеу ұстанымдары талданады. Макроэкономикалық теорияның цифрлық трансформацияның белгілі экономикалық ой принциптерінен тыс эволюциялық мағынада корреляциясы қарастырылды.

Энергия жүйелерін дамытудың қазіргі кезеңі олардың интеллектуалдылығын арттыру қажеттілігімен сипатталады, яғни энергия жүйесіне кіретін барлық компоненттерді тиімді басқару мәселелерін шешуге қабілетті ортаны қалыптастыру. Қазіргі заманғы энергетикалық жүйелердің ерекшеліктерінің бірі-белсенді тұтынушы, яғни өз қуатын жүктеу кестесін оңтайландыруға, энергия тұтынуды жоспарлауға, энергия тұтынуды парасаттандыруға мүмкіндігі бар тұтынушы. Ақпаратты жинаудың, өңдеудің және ұсынудың, сондай-ақ интернет желісі арқылы осы ақпаратты берудің цифрлық жүйелері болумен қатар, энергия жүйелерін басқарудың күрделі мәселесін шешу үшін қарастырылып отырған энергия жүйесінде болып жатқан үрдістерді сипаттай алатын нақты үрдістерге барабар көптеген модельдерді әзірлеу қажет. Қарастырылып отырған энергия жүйесінің элементтерінде, сондай-ақ байланысты элементтердің жиынтығында жүретін өзара байланысты үрдістерді барабар сипаттай алатын модельдерді әзірлеу. Ұсынылған интеллектуалды модельдер негізінде энергетикалық жүйелердің элементтерін тиімді басқару мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін әдістерді әзірлеу. Энергия жүйесінің интеллектуалдылығын арттыру мәселесін шешу үшін баланстық теңдеулер мен жасанды интеллект әдістері негізінде энергия жүйесіне кіретін энергияны көп қажет ететін кәсіпорынның электр кешендерінің сызықтық емес бейімделу модельдері жасалды. Қарастырылып отырған өндіріс ретінде қасиеттері, инерциясы, сызықтық емес және оқшаулануы бар алюминий тотығын өндіру таңдалды. Өндірістің бұл түрі, мысалы, шикізатты басқа химиялық құраммен өңдеуге түсумен байланысты, оның жұмысының басқа режимдеріне көшу кезінде энергия тұтынудың өзгеруін болжау мүмкін себептеріне байланысты болжау үшін ең қиын болып таңдалды. Ретроспективті деректердің ұзақ уақыт қатарларын пайдалану қажеттілігінен бас тартуға мүмкіндік беретін жасанды интеллект әдістері негізінде үздіксіз инерциялық сызықты емес тұйық өндірісі бар электротехникалық кешендердің энергия тұтынуының статикалық және динамикалық модельдері әзірленді. Үздіксіз энергияны қажет ететін өндірістің қарастырылып отырған түрі үшін апаттық жағдайларды және ішінара техногендік апаттарды болжауға мүмкіндік беретін негізгі басқарылатын параметрлерден энергия тұтыну мен технологиялық үрдістердің динамикалық сипаттамалары алынды. Генетикалық алгоритм негізінде технологиялық параметрлер мен құн факторларын ескере отырып, үздіксіз өндірістің энергия тұтынуын басқарудың көп параметрлік оңтайландыру міндеті шешілді.

Мақалада оқу үрдісінің стресстік жағдайындағы студенттердің мінез-құлқын жеңу мәселесі көрсетілген. Мақаланың мақсаты - бакалавриат студенттерінің мінез-құлқының басым бөлігін құрайтын және осал стратегияларын анықтау. Зерттеу барысында стресспен күресу сауалнамасы (COPE) К.Карвер, М.Шейер және Дж.Вайнтрауб, бейімделген Е.И. Расказова, Т.О. Гордеева. Төртінші курс студенттері мінез-құлықпен күресу әдістерін таңдауда айтарлықтай өзгерістер көрсетеді. Бұл олардың күресу стратегияларының кең ауқымына ие екенін білдіреді. Сонымен қатар, бірінші курс студенттерінде күресу стратегияларының жеткілікті алуан түрлілігі жоқ. Бұл олардың тәжірибесінің аздығынан және күресудің әртүрлі әдістерімен таныс еместігіне байланысты болуы мүмкін. Оқытудың әртүрлі кезеңдерінде студенттер арасында «Мәселенің шешімін табу» тиімді стратегиясын қолдану белсенділігінде айтарлықтай айырмашылықтар анықталды. Бұл төртінші курс студенттерінің мәселеге бағытталған күресуге бейім екенін көрсетеді, ал бірінші курс студенттері емтихан күйзелісімен эмоционалды түрде бағдарланған күресуді қалайды. Зерттеу нәтижесінде студенттер арасында мінез-құлықпен күресудің ең көп таралған әдістері «Жауапкершілікті қабылдау» және «Мәселені шешуді жоспарлау» стратегиялары екені анықталды. Бұл студенттердің көпшілігі қиындықтарды жеңу үшін белсенді және саналы әдістерді ұнататынын білдіреді. Студенттердің мінез-құлқы мен мазасыздануын жеңу әдістерінің арасындағы байланыс барлық оқу курстарында әртүрлі болатыны дәлелденді. Бұл әртүрлі тәжірибе деңгейлеріне, оқу бағдарламасының қиындық дәрежесіне және күйзелістік жағдайларды қабылдауға және оны жеңуге әсер ететін басқа факторларға байланысты болуы мүмкін. Бұл нәтижелер бірінші курс студенттерінде әртүрлі қиындықтарды жеңу стратегияларын дамытудың маңыздылығын, сонымен қатар төртінші курс студенттеріне тиімді күресу стратегияларын қолдануда қолдау көрсету және оқыту қажеттілігін көрсетеді.

Қазіргі әлемде ақпараттық коммуникациялар ұйымдарды басқаруда шешуші рөл атқарады. Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы және кең желілік интернеттің қол жетімділігі ұйым ішінде де, сыртқы ортада да тиімді ақпарат алмасу мен байланыс үшін жаңа мүмкіндіктер туғызады. Бұл мақалада ұйымды басқарудағы ақпараттық коммуникацияның негізгі аспектілері қарастырылып, оларды табысты жүзеге асырудың тиімді стратегиялары мен құралдары ұсынылған. Мақаланың мақсаты - ұйымдарды басқарудағы ақпараттық технологиялардың рөлі мен маңыздылығын қарастыру және түсіндіру, ақпараттық технологиялардың әртүрлі түрлерімен, олардың артықшылықтары мен мүмкіндіктерімен ұйымды басқару контекстінде танысу. Мақаланың негізгі міндеті - ақпараттық технологиялар тиімділікті, коммуникация тиімділігін және басқару шешімдерін қабылдауды қалай арттыра алатынын атап өту, сондай-ақ бизнес-үрдістерді оңтайландыру және ұйым үшін бәсекелестік артықшылықтар жасау. Осы мақаланы жазу кезінде келесі әдістер мен тәсілдер қолданылды. Ұйымдарды басқаруда ақпараттық технологияларды қолданумен байланысты академиялық және практикалық дереккөздерге шолу жасалды. Тиісті зерттеулерді, мақалалар мен кітаптарды зерттеу тақырып туралы кең ақпарат алуға және мақаладағы мәлімдемелерді нақты деректермен және беделді көздермен растауға мүмкіндік берді. Ұйымдарды басқаруда ақпараттық технологияларды қолданудың әртүрлі аспектілері, соның ішінде олардың артықшылықтары, іске асырудың негізгі аспектілері және бизнес-процестерді оңтайландыру әдістері талданды. Аналитикалық тәсілдің нәтижесінде мақалаға енгізудің негізгі тармақтары анықталды және олардың маңыздылығы негізделді. Әдеби талдау мен аналитикалық тәсілден алынған ақпарат пен идеялар синтезделіп, бір бөлікке біріктірілді. Ұйымдарды басқарудағы ақпараттық технологиялардың әртүрлі аспектілері презентацияның түсінігі мен дәйектілігін қамтамасыз ету үшін логикалық құрылымға ұйымдастырылды. Мақалада қызметкерлерді оқыту қажеттілігі, коммуникацияларды Стратегиялық жоспарлау, ақпарат ағындарын басқару және деректер аналитикасын пайдалану сияқты ақпараттық технологияларды енгізудің негізгі аспектілері қамтылған. Әр түрлі салалар мен ұйымдарда ақпараттық технологияларды сәтті қолдану мысалдары келтірілген.

Мемлекеттік жоспарлау және өңірлік даму жүйесінің ресми танылған мәселелерінің бірі мемлекеттік органдар қызметін іске асырудың тиімділігі мен нәтижелілігін бағалау әдіснамасының жетілдірілмеуі болып табылады. Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі мен жергілікті уәкілетті органдардың есептері тікелей нәтижелердің абсолютті және кейде салыстырмалы мәндерін береді. Іс жүзінде экономикалық, әлеуметтік тиімділікті бағалау және қоғамға әсерін бағалау жүргізілмейді. Осыған байланысты авторлардың мемлекеттік бағдарламалардың сапасын (тиімділігін) бағалаудың әдістемелік тәсілдерін әзірлеуі (Қазақстан Республикасының «Жұмыспен қамту жол картасы – 2020» бағдарламасы мысалында) өңірлік дамудың теориясы мен практикасы үшін өзекті міндет болып табылады. Жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік бағдарламаларын іске асыру сапасын бағалаудың әдіснамалық негіздерін зерттеу болып табылады (Қазақстан Республикасының «Жұмыспен қамтудың жол картасы – 2020» бағдарламасының материалдары бойынша). Мақалада сапалық және сандық әдістердің бірлігін қамтамасыз ететін мәселелерді шешудің жүйелі тәсілі қолданылады: сапалы контент-талдау; ғылыми әдебиеттер мен заңнамалық базаны кең шолуға негізделген зерттеу объектісін егжей-тегжейлі зерделеуге мүмкіндік беретін монографиялық әдіс; экономикалық-статистикалық зерттеу әдісі. Зерттеудің маңыздылығы мемлекеттік басқару жүйесінде бағдарламаларды бағалауға әдіснамалық тәсілдерімен анықталады. Бағдарламаның бір қатысушысына үлестік шығындарды есептеу мен талдауды көздейтін экономикалық бағалау үшін авторлар «ЖҚЖК-2020» бағдарламасының бағыттары бойынша түпкілікті нәтижелерге қол жеткізуге арналған үлестік шығындардың мәндеріне динамикалық және салыстырмалы талдау жүргізуді ұсынады. Бұл бағдарламаның жекелеген жобалары мен бағыттарын динамикадағы шығындар бойынша салыстыруға және болашақта олардың негізсіз өсуіне әсер ететін факторларды анықтауға мүмкіндік береді. Ұсынылған көрсеткіштерді есептеу аймақтық бөлімде де маңызды, өйткені ол ұлттық мәндерден бір бағытта немесе басқа бағытта айтарлықтай ауытқатын аймақтарды көруге мүмкіндік береді.

Негізгі мәселе: технологиялық инновациялар прогрестің қозғалтқышына айналатын цифрлық экономиканың қарқынды дамуы жағдайында менеджмент функциясындағы жоспарлаудың рөлі жаңа өлшемдерге ие болады және алдыңғы қатарға шығады. Цифрлық трансформация бизнес-модельдерді қайта анықтап қана қоймайды, сонымен қатар ұйымдардан стратегиялық және операциялық жоспарлау тәсілдерін қайта қарауды талап етеді. Жоспарлау менеджменттің ажырамас бөлігі ретінде бизнесті цифрлық дәуірге тән тез өзгеретін жағдайларға бейімдеудің негізгі құралына айналады. Бұл тұрғыда тиімді жоспарлау болашақты болжап қана қоймай, инновацияның, тәуекелдерді басқарудың және цифрлық динамика жағдайында стратегиялық мақсаттарға жетудің катализаторы болып табылады. Мақаланың мақсаты-цифрлық экономика жағдайында қазіргі менеджменттегі жоспарлау функциясының өзгеруін зерттеу. Әдістері: зерттеу экономиканы цифрландыру жағдайында ішкі жоспарлау құралдарын таңдау және қолдану мәселелеріне арналған отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектерін мұқият талдауға негізделген. Зерттеу мақсаттарына жету үшін ғылыми танымның жүйелік және функционалды тәсілдері, сондай-ақ ғылыми талдау мен синтездің әртүрлі әдістері қолданылды. Атап айтқанда, модельдеу әдістері белсенді қолданылды, бұл таңдалған компанияішілік жоспарлау құралдарының жаңа цифрлық контекстегі кәсіпорындардың тиімділігіне байланыстары мен әсерін тереңірек зерттеуге мүмкіндік берді. Нәтижелер және олардың маңыздылығы: мақалада цифрлық енгізуге, автоматтандыруға және деректерді талдауға байланысты жоспарлаудағы өзгерістердің негізгі аспектілері қарастырылады. Авторлар цифрлық экономиканың шешім қабылдау процестеріне, ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлауға әсерін талдайды және қазіргі бизнес ортасында тиімді навигация үшін басқару әдістерін бейімдеу қажеттілігін атап көрсетеді.

Негізгі мәселе: Мақалада жоғары сынып оқушыларының танымдық қабілеттерін дамыту мәселесі философиялық, педагогикалық, психологиялық, ғылыми-әдістемелік еңбектерге теориялық талдау жүргізу арқылы оны дамытудың өзекті бағыттары қарастырылған. Орта білім беру мекемелерінде оқыту үрдісінің жетілдіру жоғары сынып оқушыларының танымдық қабілеттерін дамыту өзекті мәселе болып отыр. Сондықтан жоғары сынып оқушыларының орта білім беру мекемелерінде оқып жүрген кезінде олардың ойлау, белсенділігін дамытып, білімі мен біліктерін өмірдің жаңа жағдайында пайдалана білуге үйрету міндеті туындайды. Бұл міндеттердің жүзеге асуы жоғары сынып оқушыларының танымдық іс-әрекетін жоспарлау және ұйымдастыру біліктерін қалыптастыруға септігін тигізетін оқу үдерісін ұйымдастырудың тәсілдері мен нысандарын іздестіруге өзекті сипат береді. Мақсаты: әрекетте пайдаланылатын әртүрлі гуманитарлық парадигманы қайта форматтаудың жалпы логикалық координаттары мен әдістерін негіздеу. Әдістері: генетикалық мазмұнды логиканың онтологиялық қағидаты, объектілердің нақты бейнелерін олардың абстрактілік мәніне сүйене отырып түрлендіру әдісі, абстрактыдан нақты тілге көтерілу әдісі, ойдың схемалық бейнелерінің ойлау тілі және қызметтің әдіснамалық теориясының тілі. Қазіргі уақытта мұндай жаңарту ғылым мен мектеп практикасын сабақтастыра дамыту құралы ретінде белсенді оқыту технологиясының әдістері мен құралдарына көшу болып табылады, оны пайдалану көп жағдайда жеткіншектердің қызығушылығы мен белсенділігін арттыруға ықпал етеді. Нәтижелер және олардың маңыздылығы: әмбебап қозғалыстың логикалық негізделген әмбебап дерексіз-бетонды координаталары берілген. Өмірге және қызмет әлеміне қатысты оларды координаттар арқылы анықтауға болады: «өмір сүру деңгейі – қызмет тиімділігі», немесе «әрекет тиімділігі – уақыт», немесе «нәтиже – шығындар», немесе «сапа – сан», т.б. Ойлаудағы анықтық қозғалыс векторларының нақтыдан абстрактіліге түсу, абстрактіліден нақтыға көтерілу логикасында, сонымен қатар олардың үйлесуі арқылы беріледі. Танымдық іс-әрекетті тұрақты қажетсіну ізденімпаздық және оны жоспарлап, ұйымдастыру нәтижесін көрі студенттердің танымдық қанағаттану сезімін тудырады. Мұндай нәтиже жеткіншекті жаңа танымдық әрекетке белсенділікпен ізденіске, ісі меңгере білуге тәжірибе жинақтауға дағдыландырады.

Негізгі мәселе: кәсіпорында басқару жүйесін жетілдірудің басым бағыттарының бірі стратегиялық мақсаттар мен міндеттерді шешуге жедел басқаруды бағдарлайтын олардың өзара іс-қимыл тетігін қалыптастыру арқылы стратегиялық және жедел басқарудың тиімді өзара іс-қимылын ұйымдастыру болып табылады. Нарықтық жағдайда өндірісті стратегиялық және жедел басқарудың өзара іс-қимыл мәселелері ерекше өзекті болып табылады, бұл кәсіпорынның өндіріске тартылған ресурстарды ұтымды пайдаланумен, өндірістік шығындарды төмендетумен, өнімнің сапасын арттырумен, бүкіл кәсіпорынның және оның құрылымдық бөлімшелерінің тиімділігін арттыру мақсатында өндірістік әлеуетті оңтайландырумен байланысты күрделі экономикалық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Өндірісті стратегиялық және жедел басқарудың өзара әрекеттесу механизмінің рөлі сонымен қатар кәсіпорын ұмтылатын түпкілікті стратегиялық мақсаттарды нақты қол жетімді ішкі өндірістік мүмкіндіктермен үйлестіру мүмкіндігінде жатыр. Мақаланың мақсаты - нарықтық ортадағы кәсіпорынды жедел және стратегиялық басқарудың өзара әрекеттесу мәселелерін зерттеу. Бәсекелестік ортадағы өндірісті басқарудың теориясы мен қазіргі тәжірибесі өндірісті жедел басқаруды жүзеге асыру стратегиялық басқаруды жүзеге асырудың табиғи кезеңі болып табылатындығын көрсетеді, сондықтан олардың өзара әрекеттесуінде көрінетін тығыз байланыс бар. Әдістері: жұмыста талдау және жалпылау әдістері, жүйелік және салыстырмалы талдау әдісі, құрылымдық-функционалдық әдіс, экономикалық-математикалық әдістер, графикалық және кестелік әдіс қолданылды. Нәтижелер және олардың маңыздылығы: авторлар бәсекелестік орта жағдайында кәсіпорындағы өндірісті стратегиялық және жедел басқару арасындағы қатынастың теориялық аспектілерін қарастырады. Өндірістің жедел міндеттерінің отандық кәсіпорындарды дамытудың стратегиялық мақсаттарына сәйкестігінің төмен деңгейі және басқарудың жедел және стратегиялық міндеттерін біріктіруге арналған ақпараттық жүйелердің ерекше рөлі байқалады. Тиісінше, ақпараттық технологияларды енгізудің негізгі аспектілері зерттелді, соның ішінде қызметкерлерді оқыту қажеттілігі, коммуникацияларды Стратегиялық жоспарлау, ақпараттық ағындарды басқару және деректерді талдауды пайдалану. Әр түрлі салалар мен ұйымдарда ақпараттық технологияларды сәтті қолдану мысалдары келтірілген.