Аңдатпа: ерекше назар аударылуда. Себебі өнеркəсіптік қауіпсіздік талаптарын сақтау техногендік апаттарға əкелуі, авариялардың пайда болуымен тікелей байланысты, халықтың денсаулығы мен өміріне теріс əсер етеді. Кез келген басқа саладағыдай өнеркəсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз етуде де мəселелер бар. Бұған бірнеше себептер бар: нормативтердің ғылыми-техникалық прогрестен артта қалуы, мемлекеттік уəкілетті органдардың айрықша құзыреті, тəуекелге бағдарланған тəсілдің болмауы. КСРО ыдырағаннан кейін Қазақстан Республикасындағы (бұдан əрі – ҚР) өнеркəсіптік қауіпсіздік талаптары іс жүзінде өзгерген жоқ: нормативтік-құқықтық актілер бекітіледі жəне қолданысқа енгізіледі, одан кейін үнемі өзгертіледі жəне толықтырылады; мəні бойынша КСРО нормативтері негізінде қайта өңделген ұлттық жəне халықаралық стандарттардың болып табылады. Қолданыстағы стандарттар болашаққа, ғылыми-техникалық прогресске, инновацияға бағдарланбаған деп қорытынды жасауға болады, сондықтан олар үнемі өзгеріске ұшырайды, осылайша қазіргі заман талап ететін қажетті талаптарға бейімделеді. Мемлекеттік реттеу өнеркəсіптік қауіпсіздіктің тиімді дамуына ықпал етпейді. Бұл мемлекеттің тек қадағалау функцияларын атқаратындығына байланысты (осылайша тек тəрбиелік сипатта болады), ал уəкілетті мемлекеттік органдар, сарапшылар ұйымдары, ғылыми ұйымдар, сынақ зертханалары арасында диалог жоқ. Егер Ресей Федерациясының (бұдан əрі – РФ) өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы тəжірибесін қарайтын болсақ, онда қандай да бір тəжірибені қабылдаудың мағынасы жоқ, өйткені: ҚР-мен ұқсас Нормативтік-құқықтық актілер жəне нормативтік-техникалық құжаттама (жəне олардың тұрақты серпіні), Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде РФ-мен ынтымақтастықты дамыту. Тиісінше, ҚР мен РФ-ға қарағанда реттеу мен қадағалаудың тиімділігіне байланысты Еуропа мен Америка Құрама Штаттарының өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы тəжірибесін қарау орынды. Бұл мақалада АҚШ пен Еуропалық Одақ елдеріндегі өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы халықаралық тəжірибе туралы ақпарат берілген. ҚР, РФ, АҚШ, Еуроодақ елдеріндегі өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік реттеудің міндеттері егжей- тегжейлі сипатталған. Нормативтік-құқықтық актілер мен нормативтік-техникалық құжаттамаға талдау жүргізілді. Халықаралық тəжірибені талдау негізінде Қазақстан Республикасы үшін өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы проблемалардың шешімдері келтірілген. Осы мақаланың мақсаты ҚР-дағы өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы проблеманы ашу. Өнеркəсіптік қауіпсіздікті тиімді қамтамасыз ету мақсатында ҚР алатын халықаралық тəжірибе. Өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы (АҚШ, Еуроодақ елдері, РФ) халықаралық тəжірибені: нормативтерді талдау; ӨБ қамтамасыз ету бойынша реттеу (бақылау-қадағалау функциялары) бөлігінде зерделеу. Осы мақала бойынша нəтижелер Қазақстан Республикасында өнеркəсіптік қауіпсіздікті тиімді қамтамасыз етуге кедергі келтіретін проблемаларды көрсетуге жəне оларды шешу жолдарын ұсынуға мүмкіндік береді.

Аңдатпа: Негізгі мəселе: Қазақстандық өндіруші жалған кəсіпорындардың тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілер ретінде «бүркеніп», преференциялар алып, мемлекеттік қолдау шараларын пайдаланған, бұл ретте өндіріске арналған жабдықтардың жеткілікті саны болмай, мемлекеттік жəне өзге де сатып алуларда жеңіске жеткен кездегі жағдайларға бірнеше рет тап болды. Мақсаты: Мақалда Қазақстан Республикасында индустриялық сертификатты қолданудың өзекті мəселелрі жəне перспективалары қарастырылады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу саласының даму серпіні тауарлар, жұмыстар мен қызметтер өндірісінің жекелеген салаларына қойылатын нақты талаптарға байланысты қаралды. Мақала материалы бір саланың бəсекелес кəсіпорындары арасында адал бəсекелестікті қамтамасыз ету тұрғысынан маңызды болып табылады. Əдістері: талдау жəне дедукция Нəтижелері жəне олардың маңыздылығы: Қазақстан Республикасы тəуелсіздігінің алғашқы жылдарынан бастап Стандарттау, сертификаттау жəне сапаны басқару жүйесіндегі өзгерістер кешені жүзеге асырылуда. Бұл өзгерістер көптеген жылдар бойы байқалып келді, олардың айқын мысалдары: техникалық реттеудің еуропалық моделін Қазақстан Республикасындағы экономикалық жағдайдың қазіргі заманғы болмысына қолдану, Кеден одағына кіру, Кеден одағының бірыңғай техникалық регламенттерін қабылдау, өнімдер мен қызметтердегі жергілікті қамтудың үлесін, сондай-ақ отандық өндірістердің əлеуетін айқындайтын жаңа нормативтік құжаттар мен нормативтік-құқықтық актілерді енгізу болып табылады. Осы өзгерістердің нəтижелері Қазақстан Республикасының Техникалық реттеу жүйесі экономиканы дамытудың пəрменді құралы болып табылатынын дəлелдеді. Тауарлар мен қызметтердің отандық өндірушілерін қолдау үшін енгізілетін жаңа қазақстандық нормативтік-құқықтық актілер мен нормативтік құжаттарды əзірлеу ескі жүйені қайта құруға жəне бұрынғыдан түбегейлі ерекшеленетін жаңасын құруға ықпал ететін болады. Мақалада индустриялық сертификаттау саласындағы проблемалық мəселелер, атап айтқанда: білікті кадрлардың жетіспеушілігі қарастырылды; осы салада жүргізілетін жұмыстар үшін баға белгілеудің реттелмеген жүйесі; индустриялық сертификаттау рəсімін жүргізудің күрделілігі; индустриялық сертификаттау тетігі процестерін автоматтандырудың болмауы. Индустриялық сертификаттау тəжірибесін талдай отырып, осы мақалада жоғарыда аталған проблемалық мəселелерді шешу бойынша ұсыныстар ұсынылған. Тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілердің тізілімін қалыптастыру жəне жүргізу, сондай-ақ индустриялық сертификатты беру қағидаларына өзгерістер мен толықтырулардың жаңа редакциясы. «Атамекен» Қазақстан Республикасының Ұлттық Кəсіпкерлер палатасы Төралқасының 28.12.2018 ж. № 28 шешімімен индустриялық сертификатты алу процесін қайта жаңарту қажет. Үрдіс неғұрлым ашық, түсінікті жəне тиімділігі жоғары болуы керек. Сондай- ақ, өзгерістер енгізіле отырып, жекелеген кəсіпорындардың Индустриялық сертификат алуына кедергі келтірген мəселелер шешілуге тиіс.

Аңдатпа: Мақала математикалық модельдеу əдістерін қолдана отырып, сүт өнімдерінің негізгі формулаларын жобалау мəселесіне арналған. Автор тамақ технологиялары саласындағы мəселелерді талдап, математикалық модельдеу келесі бағыттарда қолданылады деген қорытындыға келді: технологиялық үрдістердің режимдерін нақтылау, формулаларды жобалау жəне дайын өнімдердің сапасын бағалау, сондай-ақ оларды өндіріске қою кезінде жаңа өнімдердің жарамдылық мерзімдерін болжау. Мақсатты функциялардың максималды мəніне сүйене отырып, оңтайлы қалыпқа келтірілген қоспалар жəне дигидрокверцетиннің шекті рұқсат етілген концентрациясы таңдалады. Алынған математикалық тəуелділіктер мен модельдерге талдау жасалды, сызықтық теңдеулер жүйесі жасалды. Пробиотикалық дақылдардың өміршеңдігінің дигидрокверцетиннің массалық үлесіне тəуелділігінің математикалық моделі кремді ақуызды сүзбе өнімінің формулаларын жобалау кезінде жасалды, сүт ингредиенттерінің химиялық құрамы матрицасы ұсынылды, негізгі формулалардың сызықтық теңдеулер жүйесі жасалды. Зерттеу дигидрокверцетиннің кеңістіктік конфигурацияларын, сондай-ақ оның сүт майының тотығу үрдістеріне əсерін зерттеді. Дигидрокверцетиннің пробиотикалық қасиеттері бар микроорганизмдердің өміршеңдігіне əсерін зерттеу бойынша эксперименттік деректерді математикалық модельдеу жүргізілді. Дигидрокверцетиннің массалық үлесінің ашыту үрдісіне əсерін зерттеу бойынша алынған нəтижелер кешенінің қалыпқа келуі зерттелді. Дигидрокверцетинмен модельдік ортаны ашыту үрдісін сипаттайтын басқарылатын факторлар анықталды. Дигидрокверцетин кешені 0,50 %- дан жоғары нормалау белгіленді, мақсатты функция оның ең төменгі мəні 0,53-ке дейін төмендейді

Аңдатпа: Қазақстан мен Ресейде фортификацияланған (байытылған) тамақ өнімдерін өндірудегі перспективалық бағыттар қарастырылады. Авторлар Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы аумағындағы фортификацияланған нан-тоқаш өнімдері өндірісінің қазіргі жай- күйіне талдамалық шолу жүргізді. Микроэлементтер жетіспеушілігіндегі ең көп таралған салдардың бірі – анемия екендігі сипатталған. Анемиямен байланысты мəселелер адамдардың денсаулығы мен əл-ауқаты үшін ауыр асқынуларға əкеледі. Диетадағы фолий қышқылы мен дəрумендердің жетіспеушілігі жүрек-қан тамырлары ауруларының, ана мен бала өлімінің себебі болып табылады. Ұлт денсаулығына теріс əсер ететін өмір салтына, əдеттеріне немесе табыс деңгейіне қарамастан, Ресей мен Қазақстан халқының барлық топтарының тамақтануындағы елеулі ауытқулар туралы мəселе қарастырылады: орташа өмір сүру ұзақтығы қысқарады, еңбекке қабілетті халықтың өнімділігі мен ауруларға төзімділігі төмендейді. Зерделенген отандық жəне шетелдік техникалық əдебиеттер, патенттік ақпарат негізінде Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасында фортификацияланған тамақ өнімдерін өндірудің қазіргі жай-күйі мен перспективаларына талдамалық шолу жүргізілді. Авторлар азық-түлікті фортификациялау – бұл тағамның қоректік сапасын жақсарту жəне адам денсаулығына жағымды əсер ету үшін азық-түліктегі витаминдер мен микроэлементтердің құрамын мақсатты түрде арттыру тəжірибесі екенін көрсетті. Авторлар қазіргі уақытта көптеген елдерде микронутриенттердің, оның ішінде Темірдің тапшылығы мəселесін жаппай тұтынылатын тамақ өнімдерін дəрумендер мен минералдармен байыту арқылы қалай тиімді шешуге болатындығы туралы мəселені қарастырды. Бидай ұнын темірмен фортификациялау процесі басқа микроэлементтермен жəне дəрумендермен бірге талқыланды, бұл темір тапшылығы анемиясы мен микронутриенттердің жетіспеушілігін болдырмауға арналған басқа стратегиялармен салыстырғанда бірқатар айқын артықшылықтарға ие. Премикспен фортификацияланған ұнды тұтынудың əдеттегі деңгейінде витаминдер мен микроэлементтерге орташа тəуліктік қажеттіліктің 30-50 %-ын қанағаттандырады. Фортификация ұнның органолептикалық жəне басқа да қасиеттеріне əсер етпейді жəне жанама əсерлер тудырмайды. Осы проблема бойынша материалды зерттеу барысында маңызды аспект тек жоғары жəне бірінші сұрыпты ұн байытуға жататындығы анықталды, оны дайындау кезінде астық микронутриенттердің (дəрумендердің) ең көп мөлшері бар қабықтан тазартылады, байытылған ұнның сақтау мерзімі алты айды құрайды. Авторлар Ресей мен Қазақстанда осы проблеманы шешудегі ұтымды жолдарының бірі - халықтың барлық топтары үшін күнделікті жəне жаппай сұраныстың байытылған өнімдерінің ассортиментін кеңейту жəне технологияларын əзірлеу болып табылады деген қорытынды жасады.