Аңдатпа: Негізгі мəселе: Қазақстанда «елішілік құндылықты жəне экспортқа бағдарланған өндірістерді дамыту» Бағдарламасын іске асыру шеңберінде сүттің құрамдас бөліктерін шоғырландыру үшін мембраналық процестер енгізілетін жаңа заманауи сүт кəсіпорындары белсенді жаңғыртылып, құрылуда. Бұл шикізатты ұтымды жəне кешенді пайдалану үшін, оның ішінде екінші реттік ресурстарды қайта өңдеу есебінен қажет, олардың негізгісі сарысу болып табылады. Дəстүрлі тамақ өнімдерін өндіру процестерін жетілдіру жəне инновациялық технологияларды əзірлеу жаңа технологиялар мен технологиялық жабдықтарды пайдалану кезінде ғана мүмкін болады. Мембраналық процестер сұйық сүт өнімдерін фракциялау мен концентрациялауды қолдану үшін кеңінен қолданылады, бұл шикізатты қайта өңдеу мəселелерін жаңа жолмен шешуге мүмкіндік береді жəне тағамның жаңа түрлерін дамытуға мүмкіндіктер ашады. Мақсаты: Қазақстанда сүт сарысуын өндіру мен өңдеуге талдау жасау. Мембраналық технологиялардың негізгі түрлерін жəне оларды Қазақстан Республикасында сүт өнеркəсібінде пайдаланудың артықшылықтарын қарастыру. Сүт сарысуын өңдеудегі мембраналық технологиялардың рөлін негіздеу, сүт сарысуының минералсыздандырылуын қамтамасыз ету, биологиялық құндылығы жоғары жəне тұтынушылық қасиеттері бар өнімдерді алу, энергия тасымалдаушылардың құнын төмендету, көлік шығындарын үнемдеу мақсатында шикізат көлемін азайту үшін мембраналық өңдеу əдістерін енгізудің əртүрлі тəсілдерін сипаттау, сүттің қатты заттарын қалдықсыз өңдеу, суды қайталама пайдалану. Əдістері: əдеби көздерді, сүт шикізатын жəне қайталама сүт өнімдерін өңдеудің мембраналық əдістерін зерттеу жəне талдау. Нəтижелері жəне олардың маңыздылығы: Қазақстан Республикасында сүт өнімдерін өндіруде ресурс үнемдейтін мембраналық технологияларды қолдану мəселелері зерделенді, кəсіпорындардың экономикалық тиімділігін арттыру үшін осы проблемаларды шешу жолдары табылды, елдегі əлеуметтік жəне экологиялық тиімділікке оң əсерін тигізеді

Аңдатпа: Негізгі мəселе: Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жолдауында алға қойылған басым міндеттерді шешу аясында тамақ өнеркəсібін, оның ішінде сүт өнімдерін дамытуға зор рөл беріліп отыр. Тамақ өнімдерінің сапасын, биологиялық, тағамдық құндылығын жəне қауіпсіздігін арттыру үшін био жəне нанотехнологиялар жетістіктерін пайдалана отырып, өсімдік жəне жануарлардан алынатын шикізатты өңдеу саласындағы салалық ғылымның алдында үлкен міндеттерді шешу керек. Өндірістің өзінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасы халқының өмір сүруінің экономикалық, əлеуметтік жəне экологиялық аспектілерін жақсарту мақсатында өсімдік жəне жануар текті шикізатты кешенді өңдеуді ұйымдастырудың жаңа тəсілдері қажет. Өңделген ірімшіктердің кең ауқымына қарамастан, ол үнемі жаңартылып отырады. Бұл тағамтану ғылымының талаптарын қанағаттандыру қажеттілігімен, тұтынушылар сұранысының өзгеруімен, сонымен қатар шикізаттың болуымен жəне ірімшіктің белгілі бір түрінің пайдалылығы туралы ойлармен түсіндіріледі. Зерттеудің жұмыс гипотезасы шикізатты балқыту үшін ортаның белсенді қышқылдығына əсер ететін, құрылымын тұрақтандыратын, ылғалды байланыстыратын жəне дайын өнімнің консистенциясы мен органолептикалық көрсеткіштерін жақсартатын реагенттерді қолдануға болады деген болжам болды. Мақсаты: Сырды балқыту процесі туралы теориялық мəлімет беру. Балқу процесі шикізат белок мицеллаларының əртүрлі формаларымен тығыз байланысты екенін көрсетіңіз. Өңделген ірімшік құрылымының қалыптасуына тұз – балқытқыштың түрі мен мөлшерінің əсерін анықтау. Тəжірибелік өнімдердің реологиялық көрсеткіштерін анықтаңыз. Өңделген ірімшіктердің скорингіне сəйкес тəжірибелік өнімдердің органолептикалық көрсеткіштерін бағалау. Судың белсенділік индексін (aw) белгілеңіз, тəжірибелік өнімдердің микробиологиялық көрсеткіштерін анықтаңыз. Əдістері: Əдеби дереккөздерді зерттеу жəне талдау, реологиялық əдістер, сүт өнімдерінің сүт шикізатын органолептикалық зерттеу. Нəтижелер жəне олардың маңыздылығы: Сыр ірімшігінің балқыту процесі зерттелді. Өңделген ірімшік құрылымының қалыптасуына тұз – балқытқыштың түрі мен мөлшерінің əсері анықталды. Эксперименттік өнімдердің органолептикалық көрсеткіштері өңделген ірімшіктердің баллдық көрсеткіштеріне сəйкес бағаланды.

Аңдатпа: Мақала математикалық əдістермен өңделген балқытылған ірімшік өнімдерін эксперименттік зерттеу процесінде алынған эксперименттік мəліметтер жиынтығын математикалық модельдеуге арналған. Бұл зерттеудің мақсаты-балқытылған ірімшік өнімінің пластикалық құрылымын қалыптастыруға ықпал ететін балқытылған тұздың түрі мен мөлшерін анықтау. Азық-түлік технологиялары саласындағы ғылыми зерттеулерді талдау Математикалық модельдеудің келесі салаларда қолданылатындығын көрсетті: технологиялық процестердің режимдерін нақтылау, рецептураларды əзірлеу жəне дайын өнімнің сапасын бағалау, сондай-ақ жаңа өнімдер өндіріске енгізілген кезде сақтау мерзімін болжау. Тамақ өнімдерін өндіру процестерін сипаттау кезінде экспериментті математикалық жоспарлау əдістерін қолдана отырып, көп өлшемді дисперсиялық-регрессиялық талдау модельдері ең өзекті болып табылады. Авторлар X1 жəне X2 реттелетін факторларының бақыланатын факторларға əсер ету дəрежесін сипаттайтын, өңделген ірімшік өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігін анықтайтын математикалық модельдеуді жүргізді жəне графикалық тəуелділіктерді анықтады. Реологиялық параметрлердің реттелетін факторларға графикалық тəуелділіктерін Математикалық талдау алынған мəліметтердің дұрыстығын көрсететіні маңызды. Балқытылған тұздың дозасын жоғарылату балқытылған ірімшік өнімінің табиғаты мен консистенциясы күйін көрсететін максималды ығысу кернеуінің жоғарылауына əкеледі деген қорытынды жасалды. Бақыланатын факторларды максималды мəнге қалыпқа келтіру процесі жүзеге асырылды. Графикалық тəуелділіктер құрылды жəне регрессиялық талдау жүргізілді, оның нəтижелері зерттелетін өнімдердің химиялық жəне органолептикалық сипаттамаларына балқытылған тұздың түрі мен дозасының əсер ету дəрежесін объективті бағалауға мүмкіндік береді. Авторлар рецепт компоненттерінің құрылымын сақтау кезінде тұрақты балқытылған ірімшік өнімінің пластикалық құрылымына түрлендірудің оңтайлы тиімділігі X1 (Solva 85) жəне X2 (Solva 120) реттелетін факторларының 1: 1 қатынасында, жалпы құрамы 1,2 мас.%. Сонымен қатар тəжірибелік өнімнің сапалық көрсеткіштері бақыланатын факторлардың мынадай мəндерімен сипатталады: У1 – 1280 Па; У2 – 9 балл, У3 – 9 301 (109 КОЕ / г 2,0-2,2).

Аңдатпа: Əрбір компания үшін отандық өндірушілердің тізіліміне кіруге мүмкіндік беретін индустриялық сертификатты алу өте маңызды, өйткені олар үлкен тапсырыстар алуға үміттенеді. Индустриялық сертификатты алғаннан кейін олардың əртүрлі тендерлер мен сатып алуларға қатысу перспективалары едəуір артады, онда олар өз қабілеттерін көрсете алады, отандық өндірушілермен бəсекеге түсе алады, сондай-ақ импорттаушылар алдында артықшылыққа ие болады. 2019 жылғы 1 шілдеден бастап индустриялық сертификат Мемлекеттік сатып алуға қатысу үшін міндетті болды. Мемлекеттік сатып алуларды жүзеге асыру ережелеріне тиісті өзгерістерді ҚР Қаржы министрлігі енгізді. Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің м.а. 24.02.2015 ж. № 155 бұйрығымен бекітілген «тауардың шығарылған елін айқындау, тауардың шығарылуы туралы сертификат беру жəне оның күшін жою жөніндегі қағидалардың» тəжірибесін ескере отырып, құжат жекелеген өндірістердің бірқатар» тар «ерекшеліктерін ескермейтіні түсінікті болады. Кейіннен минералдық тыңайтқыштар өндіру жөніндегі химия өнеркəсібі кəсіпорнының Индустриялық сертификат алу мүмкіндігі үшін «отандық тауарлар, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер өндірушілердің тізілімін қалыптастыру жəне жүргізу, сондай-ақ Индустриялық сертификат беру қағидаларына» өзгерістер мен толықтырулар əзірлеу. Əдеби дереккөздерді зерттеу жəне талдау, индустриялық сертификатты беру рəсімдерін модельдеу жəне статистика. Колдану проблемалары зерделенді, осы проблемаларды шешу жолдары табылды жəне «отандық тауар, жұмыс жəне қызмет өндірушілер тізілімін қалыптастыру жəне жүргізу, сондай- ақ Индустриялық сертификат беру қағидаларына» өзгерістер мен толықтырулар əзірленді. қазіргі уақытта ережелер мұқият пысықтауды қажет етеді. Бұл мəселені уəкілетті мемлекеттік органдармен, қауымдастықтармен жəне бизнес өкілдерімен бірлесіп қарау қажет, өйткені Индустриялық сертификат алу Мемлекеттік сатып алуға қатысуға, тиісінше Қазақстан Республикасының экономикасына тікелей əсер ететін болады.

Аңдатпа: Ашыған сүт өнімдерін əзірлеу саласындағы заманауи зерттеулер сүт компоненттерінің биожетімділігін арттыруға, сондай-ақ денсаулыққа пайдалы қасиеттерін арттыратын қышқылдың бактериялық компоненттерін қолдануға бағытталған. Гель биополимерлеріне иммобилизацияланған пробиотикалық дақылдардың дəстүрлі сүзбесі мен ашытқысынан тұратын аралас ашытқымен майсыз сүтті ашыту процесін қолдану өте маңызды. Осы зерттеудің мақсаты функционалдық Ингредиенттерге байыту мақсатында ферменттелген майсыз сүтке енгізу үшін пробиотикалық дақылдар қауымдастығынан тұратын, гель биополимерлеріне (мембраналарға) иммобилизацияланған ұйытқының оңтайлы мөлшерін анықтау болып табылады. Бір факторлы эксперимент қолданылды. Реттеу факторы ретінде Propionibacterium freudenreichii subsp мəдениеттер қауымдастығы қолданылды. Shermanii, Bifidobacterium lactis жəне Streptococcus thermophilus, гель биополимерлеріне иммобилизацияланған, майсыз сүтке мембраналар түрінде қосылады (ашытылған сүт массасының пайызымен анықталады). Басқарылатын факторлар майсыз сүтті Ашыту процесінің тиімділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді таңдады, олар белсенді қышқылдық, бифидобактериялардың өміршең жасушалары санының логарифмі, пропион қышқылы бактерияларының өміршең жасушалары санының логарифмі, органолептикалық бағалау. Басқарылатын факторлар мəндерінің жиынтығын Математикалық талдау нəтижелері негізінде, пробиотикалық дақылдардың ашытқы санына байланысты, Table Curve 3D-v4 Математикалық компьютерлік бағдарламасын қолдана отырып, ашытқының өнімнің сапалық көрсеткіштеріне əсер ету дəрежесін анықтауға мүмкіндік беретін математикалық модельдер құрылды.