Аңдатпа: Бұл қысқаша нұсқаулықтың мақсаты-көбінесе күрделі деп қабылданатын бизнесті экономикалық талдау құралдарын қарапайым жəне қолжетімді түрде түсіндіру. Бизнес-жоспар құру, ең болмағанда, оның базалық деңгейінде аса күрделі міндет емес. Бизнесті жоспарлау бизнестің барлық түрлері үшін іргелі болып табылады: кəсіпкер əрқашан өз идеясын бағалауға көмектесетін құралмен не істегісі келетінін жəне оған қалай жетуге болатынын білуі керек. Негізгі проблема - көптеген бастаушы кəсіпкерлер идеяларды тиімді құрылымдайтын, нарықты бағалайтын жəне қаржыландыруды тартатын дұрыс бизнес-жоспар құруды білмейді. Мақсаты: нарықты талдау, стратегия, қаржылық жоспарлау жəне тəуекелдерді бағалауды қоса алғанда, барлық негізгі аспектілерді қамтитын тиімді бизнес-жоспарды құру бойынша нақты жəне нақты нұсқаулық беру. Əдістері: зерттеуде қолданыстағы бизнес-жоспарларды талдау, сарапшылардың практикалық ұсыныстары жəне табысты компаниялардың мысалдары пайдаланылды. Нəтижесі: зерттеу нəтижесі кəсіпкерлерге сапалы жəне жақсы құрылымдалған бизнес- жоспарды өз бетінше жасауға көмектесетін қадамдық нұсқаулық болып табылады.

Аңдатпа: Медицина саласындағы моральға қарсы қылмыстар, оның ішінде науқастардың құқықтарын бұзу, заңсыз медициналық эксперименттер, абайсыздық, медицинаның коммерциализациясы жəне моральдық зорлық-зомбылық қоғамның медициналық мекемелер мен мамандарға деген сенімін төмендетеді. Бұл қылмыстар науқастардың денсаулығы мен əл- ауқатына, сондай-ақ медициналық мамандықтың моральдық жəне этикалық негіздеріне ауыр зардаптар əкеледі. Медицинадағы моральға қарсы қылмыстарды зерттеп, олардың түрлерін жəне себептерін анықтау, сондай-ақ осындай бұзушылықтарды азайту тəсілдерін ұсыну: бақылауды күшейту, этикалық білім беруді арттыру жəне заңнамалық бастамаларды дамыту арқылы. Қазақстандық жəне шетелдік əдебиеттер, сот тəжірибесі мен медициналық жəне заңды мекемелердің ресми есептері жан-жақты талданды. Контент-анализ, сапалық жəне сандық əдістер, сондай-ақ əртүрлі елдердің медициналық этика бойынша заңнамасын салыстыру əдістері қолданылды. Медицинадағы моральға қарсы қылмыстар бірнеше категорияға жіктелді: науқастардың құқықтарын бұзу, заңсыз эксперименттер, абайсыздық, медицинаның коммерциализациясы жəне моральдық зорлық-зомбылық. Мұндай қылмыстардың салдары талқыланып, оларды болдырмау жолдары ұсынылды: медициналық салада білім беру жəне бақылау жүйесін жақсарту арқылы. Зерттеу нəтижелері медициналық этиканың сақталуына бақылауды күшейтудің, тиімді өзін-өзі реттеу механизмдерін құрудың жəне білім беру бағдарламаларын белсенді дамытудың қажеттілігін көрсетеді, бұл бұзушылықтардың санын азайтып, медициналық мамандыққа деген сенімді қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

Аңдатпа: Зерттеудің өзектілігі. Биліктің бөліну принципі заң шығару тармағының үстемдігін жəне атқарушы жəне сот билігінің бағыныштылығын растайтын құқықтық мемлекеттің ең маңызды белгісі болып табылады. Құқықтық мемлекеттің негізгі аспектісі – заңнамаға жүйелі көзқарас. Сонымен бірге құқықтың жетекші рөлі оның қоғамның негізгі жəне маңызды мəселелерін шешу қабілетінде. Құқықтық мемлекеттегі биліктің бөлінуі түсінігін зерттеу. Зерттеудің əдіснамалық негізі ретінде талдау мен синтездің жалпы ғылыми əдістерін, тарихи көзқарасты, кешенді жүйелік жəне құрылымдық талдау əдістерін, сонымен қатар нормаларға, ұғымдарға жəне терминдерге сəйкес келетін əртүрлі əдістерді қамтитын ғылыми тəсілдер қолданылады. Осылайша, зерттеу нəтижелері бірқатар қорытындылар жасауға мүмкіндік береді. Біріншіден, билікті бөлу тұжырымдамасы ұзақ уақыт бойы демократиялық құқықтық жүйелерді құрудың негізі болды. Бұл идея əртүрлі кезеңде дамып, көптеген атақты ойшылдар мен заңгерлердің еңбектерімен тығыз байланысты болды. Заңгерлер мен философтардың еңбектері бүгінгі күнге дейін билік құрылымы мен оның функциялары туралы қазіргі заманғы қабылдауымызды қалыптастыратын негіз қалады. Тұжырымдаманың дамуының əрбір кезеңі əлеуметтік өзгерістер мен əділетті жəне тиімдірек басқаруға ұмтылысты көрсетті.

Аңдатпа: ерекше назар аударылуда. Себебі өнеркəсіптік қауіпсіздік талаптарын сақтау техногендік апаттарға əкелуі, авариялардың пайда болуымен тікелей байланысты, халықтың денсаулығы мен өміріне теріс əсер етеді. Кез келген басқа саладағыдай өнеркəсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз етуде де мəселелер бар. Бұған бірнеше себептер бар: нормативтердің ғылыми-техникалық прогрестен артта қалуы, мемлекеттік уəкілетті органдардың айрықша құзыреті, тəуекелге бағдарланған тəсілдің болмауы. КСРО ыдырағаннан кейін Қазақстан Республикасындағы (бұдан əрі – ҚР) өнеркəсіптік қауіпсіздік талаптары іс жүзінде өзгерген жоқ: нормативтік-құқықтық актілер бекітіледі жəне қолданысқа енгізіледі, одан кейін үнемі өзгертіледі жəне толықтырылады; мəні бойынша КСРО нормативтері негізінде қайта өңделген ұлттық жəне халықаралық стандарттардың болып табылады. Қолданыстағы стандарттар болашаққа, ғылыми-техникалық прогресске, инновацияға бағдарланбаған деп қорытынды жасауға болады, сондықтан олар үнемі өзгеріске ұшырайды, осылайша қазіргі заман талап ететін қажетті талаптарға бейімделеді. Мемлекеттік реттеу өнеркəсіптік қауіпсіздіктің тиімді дамуына ықпал етпейді. Бұл мемлекеттің тек қадағалау функцияларын атқаратындығына байланысты (осылайша тек тəрбиелік сипатта болады), ал уəкілетті мемлекеттік органдар, сарапшылар ұйымдары, ғылыми ұйымдар, сынақ зертханалары арасында диалог жоқ. Егер Ресей Федерациясының (бұдан əрі – РФ) өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы тəжірибесін қарайтын болсақ, онда қандай да бір тəжірибені қабылдаудың мағынасы жоқ, өйткені: ҚР-мен ұқсас Нормативтік-құқықтық актілер жəне нормативтік-техникалық құжаттама (жəне олардың тұрақты серпіні), Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде РФ-мен ынтымақтастықты дамыту. Тиісінше, ҚР мен РФ-ға қарағанда реттеу мен қадағалаудың тиімділігіне байланысты Еуропа мен Америка Құрама Штаттарының өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы тəжірибесін қарау орынды. Бұл мақалада АҚШ пен Еуропалық Одақ елдеріндегі өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы халықаралық тəжірибе туралы ақпарат берілген. ҚР, РФ, АҚШ, Еуроодақ елдеріндегі өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік реттеудің міндеттері егжей- тегжейлі сипатталған. Нормативтік-құқықтық актілер мен нормативтік-техникалық құжаттамаға талдау жүргізілді. Халықаралық тəжірибені талдау негізінде Қазақстан Республикасы үшін өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы проблемалардың шешімдері келтірілген. Осы мақаланың мақсаты ҚР-дағы өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы проблеманы ашу. Өнеркəсіптік қауіпсіздікті тиімді қамтамасыз ету мақсатында ҚР алатын халықаралық тəжірибе. Өнеркəсіптік қауіпсіздік саласындағы (АҚШ, Еуроодақ елдері, РФ) халықаралық тəжірибені: нормативтерді талдау; ӨБ қамтамасыз ету бойынша реттеу (бақылау-қадағалау функциялары) бөлігінде зерделеу. Осы мақала бойынша нəтижелер Қазақстан Республикасында өнеркəсіптік қауіпсіздікті тиімді қамтамасыз етуге кедергі келтіретін проблемаларды көрсетуге жəне оларды шешу жолдарын ұсынуға мүмкіндік береді.

Аңдатпа: Негізгі мəселе: Қазақстандық өндіруші жалған кəсіпорындардың тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілер ретінде «бүркеніп», преференциялар алып, мемлекеттік қолдау шараларын пайдаланған, бұл ретте өндіріске арналған жабдықтардың жеткілікті саны болмай, мемлекеттік жəне өзге де сатып алуларда жеңіске жеткен кездегі жағдайларға бірнеше рет тап болды. Мақсаты: Мақалда Қазақстан Республикасында индустриялық сертификатты қолданудың өзекті мəселелрі жəне перспективалары қарастырылады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу саласының даму серпіні тауарлар, жұмыстар мен қызметтер өндірісінің жекелеген салаларына қойылатын нақты талаптарға байланысты қаралды. Мақала материалы бір саланың бəсекелес кəсіпорындары арасында адал бəсекелестікті қамтамасыз ету тұрғысынан маңызды болып табылады. Əдістері: талдау жəне дедукция Нəтижелері жəне олардың маңыздылығы: Қазақстан Республикасы тəуелсіздігінің алғашқы жылдарынан бастап Стандарттау, сертификаттау жəне сапаны басқару жүйесіндегі өзгерістер кешені жүзеге асырылуда. Бұл өзгерістер көптеген жылдар бойы байқалып келді, олардың айқын мысалдары: техникалық реттеудің еуропалық моделін Қазақстан Республикасындағы экономикалық жағдайдың қазіргі заманғы болмысына қолдану, Кеден одағына кіру, Кеден одағының бірыңғай техникалық регламенттерін қабылдау, өнімдер мен қызметтердегі жергілікті қамтудың үлесін, сондай-ақ отандық өндірістердің əлеуетін айқындайтын жаңа нормативтік құжаттар мен нормативтік-құқықтық актілерді енгізу болып табылады. Осы өзгерістердің нəтижелері Қазақстан Республикасының Техникалық реттеу жүйесі экономиканы дамытудың пəрменді құралы болып табылатынын дəлелдеді. Тауарлар мен қызметтердің отандық өндірушілерін қолдау үшін енгізілетін жаңа қазақстандық нормативтік-құқықтық актілер мен нормативтік құжаттарды əзірлеу ескі жүйені қайта құруға жəне бұрынғыдан түбегейлі ерекшеленетін жаңасын құруға ықпал ететін болады. Мақалада индустриялық сертификаттау саласындағы проблемалық мəселелер, атап айтқанда: білікті кадрлардың жетіспеушілігі қарастырылды; осы салада жүргізілетін жұмыстар үшін баға белгілеудің реттелмеген жүйесі; индустриялық сертификаттау рəсімін жүргізудің күрделілігі; индустриялық сертификаттау тетігі процестерін автоматтандырудың болмауы. Индустриялық сертификаттау тəжірибесін талдай отырып, осы мақалада жоғарыда аталған проблемалық мəселелерді шешу бойынша ұсыныстар ұсынылған. Тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілердің тізілімін қалыптастыру жəне жүргізу, сондай-ақ индустриялық сертификатты беру қағидаларына өзгерістер мен толықтырулардың жаңа редакциясы. «Атамекен» Қазақстан Республикасының Ұлттық Кəсіпкерлер палатасы Төралқасының 28.12.2018 ж. № 28 шешімімен индустриялық сертификатты алу процесін қайта жаңарту қажет. Үрдіс неғұрлым ашық, түсінікті жəне тиімділігі жоғары болуы керек. Сондай- ақ, өзгерістер енгізіле отырып, жекелеген кəсіпорындардың Индустриялық сертификат алуына кедергі келтірген мəселелер шешілуге тиіс.

Аңдатпа: Мақала математикалық модельдеу əдістерін қолдана отырып, сүт өнімдерінің негізгі формулаларын жобалау мəселесіне арналған. Автор тамақ технологиялары саласындағы мəселелерді талдап, математикалық модельдеу келесі бағыттарда қолданылады деген қорытындыға келді: технологиялық үрдістердің режимдерін нақтылау, формулаларды жобалау жəне дайын өнімдердің сапасын бағалау, сондай-ақ оларды өндіріске қою кезінде жаңа өнімдердің жарамдылық мерзімдерін болжау. Мақсатты функциялардың максималды мəніне сүйене отырып, оңтайлы қалыпқа келтірілген қоспалар жəне дигидрокверцетиннің шекті рұқсат етілген концентрациясы таңдалады. Алынған математикалық тəуелділіктер мен модельдерге талдау жасалды, сызықтық теңдеулер жүйесі жасалды. Пробиотикалық дақылдардың өміршеңдігінің дигидрокверцетиннің массалық үлесіне тəуелділігінің математикалық моделі кремді ақуызды сүзбе өнімінің формулаларын жобалау кезінде жасалды, сүт ингредиенттерінің химиялық құрамы матрицасы ұсынылды, негізгі формулалардың сызықтық теңдеулер жүйесі жасалды. Зерттеу дигидрокверцетиннің кеңістіктік конфигурацияларын, сондай-ақ оның сүт майының тотығу үрдістеріне əсерін зерттеді. Дигидрокверцетиннің пробиотикалық қасиеттері бар микроорганизмдердің өміршеңдігіне əсерін зерттеу бойынша эксперименттік деректерді математикалық модельдеу жүргізілді. Дигидрокверцетиннің массалық үлесінің ашыту үрдісіне əсерін зерттеу бойынша алынған нəтижелер кешенінің қалыпқа келуі зерттелді. Дигидрокверцетинмен модельдік ортаны ашыту үрдісін сипаттайтын басқарылатын факторлар анықталды. Дигидрокверцетин кешені 0,50 %- дан жоғары нормалау белгіленді, мақсатты функция оның ең төменгі мəні 0,53-ке дейін төмендейді

Аңдатпа: Қазақстан мен Ресейде фортификацияланған (байытылған) тамақ өнімдерін өндірудегі перспективалық бағыттар қарастырылады. Авторлар Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы аумағындағы фортификацияланған нан-тоқаш өнімдері өндірісінің қазіргі жай- күйіне талдамалық шолу жүргізді. Микроэлементтер жетіспеушілігіндегі ең көп таралған салдардың бірі – анемия екендігі сипатталған. Анемиямен байланысты мəселелер адамдардың денсаулығы мен əл-ауқаты үшін ауыр асқынуларға əкеледі. Диетадағы фолий қышқылы мен дəрумендердің жетіспеушілігі жүрек-қан тамырлары ауруларының, ана мен бала өлімінің себебі болып табылады. Ұлт денсаулығына теріс əсер ететін өмір салтына, əдеттеріне немесе табыс деңгейіне қарамастан, Ресей мен Қазақстан халқының барлық топтарының тамақтануындағы елеулі ауытқулар туралы мəселе қарастырылады: орташа өмір сүру ұзақтығы қысқарады, еңбекке қабілетті халықтың өнімділігі мен ауруларға төзімділігі төмендейді. Зерделенген отандық жəне шетелдік техникалық əдебиеттер, патенттік ақпарат негізінде Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасында фортификацияланған тамақ өнімдерін өндірудің қазіргі жай-күйі мен перспективаларына талдамалық шолу жүргізілді. Авторлар азық-түлікті фортификациялау – бұл тағамның қоректік сапасын жақсарту жəне адам денсаулығына жағымды əсер ету үшін азық-түліктегі витаминдер мен микроэлементтердің құрамын мақсатты түрде арттыру тəжірибесі екенін көрсетті. Авторлар қазіргі уақытта көптеген елдерде микронутриенттердің, оның ішінде Темірдің тапшылығы мəселесін жаппай тұтынылатын тамақ өнімдерін дəрумендер мен минералдармен байыту арқылы қалай тиімді шешуге болатындығы туралы мəселені қарастырды. Бидай ұнын темірмен фортификациялау процесі басқа микроэлементтермен жəне дəрумендермен бірге талқыланды, бұл темір тапшылығы анемиясы мен микронутриенттердің жетіспеушілігін болдырмауға арналған басқа стратегиялармен салыстырғанда бірқатар айқын артықшылықтарға ие. Премикспен фортификацияланған ұнды тұтынудың əдеттегі деңгейінде витаминдер мен микроэлементтерге орташа тəуліктік қажеттіліктің 30-50 %-ын қанағаттандырады. Фортификация ұнның органолептикалық жəне басқа да қасиеттеріне əсер етпейді жəне жанама əсерлер тудырмайды. Осы проблема бойынша материалды зерттеу барысында маңызды аспект тек жоғары жəне бірінші сұрыпты ұн байытуға жататындығы анықталды, оны дайындау кезінде астық микронутриенттердің (дəрумендердің) ең көп мөлшері бар қабықтан тазартылады, байытылған ұнның сақтау мерзімі алты айды құрайды. Авторлар Ресей мен Қазақстанда осы проблеманы шешудегі ұтымды жолдарының бірі - халықтың барлық топтары үшін күнделікті жəне жаппай сұраныстың байытылған өнімдерінің ассортиментін кеңейту жəне технологияларын əзірлеу болып табылады деген қорытынды жасады.

Аңдатпа: Зерттеу бұл кедергілер оқушылардың мотивациясы мен белсенділік деңгейін төмендету арқылы оқу процесін айтарлықтай қиындатады. Бұл мақалада студенттердің білім беру ортасындағы психологиялық кедергілері, соның ішінде қателіктерден қорқу, мазасыздық, сенімсіздік жəне коммуникативті қиындықтар қарастырылады. Білім беру ойындарының əсерін осы қиындықтарды жеңудің инновациялық əдісі ретінде зерттеу. Педагогикалық тəжірибені талдауды, сондай-ақ ойын тəсілінің тиімділігін растайтын шетелдік жəне отандық зерттеулердің мысалдарын қамтиды. Зерттеу нəтижелері рөлдік ойындар, топтық тапсырмалар жəне кейс əдістері сияқты ойын технологиялары студенттерге өздерін сенімді сезінуге, жаңа коммуникативтік стратегияларды үйренуге жəне командада өзара əрекеттесу дағдыларын дамытуға көмектесетінін көрсетеді. Ойындарды пайдалану мазасыздық деңгейін төмендетуге, көңіл-күйді жақсартуға жəне оқудың қолайлы атмосферасын қалыптастыруға ықпал етеді, нəтижеден оқу процесіне баса назар аударады. Зерттеу нəтижелері оның тиімділігін арттыру жəне студенттердің толыққанды дамуы үшін қолайлы орта құру үшін білім беру процесіне ойын əдістерін енгізу қажеттілігін көрсетеді.

Аңдатпа: Қазақстанда Мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерінде, ең бастысы, білім беру қызметі саласында сындарлы, жүйелі, сапалы, функционалдық зиян келтіретін декларативті, құрылымдық, сандық, цифрлық тəсілдер басым. Біртұтас, диалектикалық ойлаудың білімі мен мəдениетін түсінбеу, білмеу немесе елемеу субъектілердің кəсіби жəне лауазымдық жауапсыздығын, алаяқтықты, сыбайлас жемқорлықты, инфляцияны, елдегі əлеуметтік шиеленісті арттырады. Дербес кəсіби жауапсыздық проблемаларын шешу контекстінде елдің негізгі субъектілерінің ұстанымы мен функцияларын қайта қарастыру жəне қайта бағалау. Нақтыдан абстрактіліге, абстрактіліден нақтыға көтерілудің диалектикалық əдістері, функционалды-символдық бейнелердің алыпсатарлық тілі. Халықтың əлеуетін ашу мен іске асыруды қамтамасыз ету, елдің біртұтас, жүйелі дамуының тиімділігі үшін мемлекеттік басқару, ғылым, мəдениет жəне жоғары білім беру жүйелерінің нақты лауазымды тұлғалары басты жауапкершілікте болады деп бекітіледі. Бірқатар мемлекеттік құжаттарды талдау нəтижесінде, əдетте, логикалық талдау мен терең проблемаларды қоюға зиян келтіретін жобалық мазмұн басым болатындығы, объективті, сапалы, функционалды-жүйелік əдістер, принциптер, қазіргі заманғы ойлау мəдениеті мен субъектілердің өзара əрекеттесу тəсілдері іс жүзінде қолданылмайтындығы анықталды. Құжаттар ашық емес, декларативті парадигманы қолданады, бұл қызмет нормаларын біржақты түсінуді жəне қолдануды қиындатады. Ел дамуының инновациялық тұжырымдамалық моделі ұсынылады, негізгі стратегиялық субъектілердің кəсіби жауапсыздығының негізгі проблемасы қойылады – интроспекцияға, өзін- өзі тəрбиелеуге, өзін-өзі ұйымдастыруға, инновациялық технологиялар мен түпкілікті тұтыну өнімдерін бірлесіп құру жəне игеру логикасындағы позициялық-функционалдық өзара іс- қимылға рефлексивті қабілеттердің жеткіліксіздігі. Мəселені шешудің нақты шарттары мен шаралары келтірілген.

Аңдатпа: Қазіргі білім беру ортасы сандық технологияларды белсенді түрде енгізіп келеді, бұл оқыту тиімділігі нарттыратыны даусыз. Алайда, осының қатар, мұғалімдер үшін ақпараттық артық жүктеме, үнемі жаңа құралдарды меңгеру қажеттілігі жəне жұмыс жағдайының жылдам өзгеруіне бейімделу сияқты жаңа қиындық тартуындайды. Бұлның бəрі кəсіби жанудың дамуына жəне нəтижесінде жұмысқа деген қанағаттанушылықтың төмендеуіне əкелуі мүмкін. Бұл зерттеу білім беру процесінде сандық технологияларды қолданумен мұғалімдердің жұмысқа деген қанағаттанушылық деңгейі арасындағы байланысты зерттеуге бағытталған. Зерттеу барысында келесі сұрақтар қарастырылды: Сандық технологиялардың əртүрлі түрлері (онлайн платформалар, мобильді қосымшалар, виртуалдышындық жəне т.б.) мұғалімдердің жұмысқа деген қанағаттанушылығына қалай əсеретеді? Сандық технологияларды қолданумен байланысты қандай факторлар кəсіби жану деңгейін жоғарылатуға, алқандайлары төменде тугеықпал етеді? Мұғалімдердің сандық сауаттылығы олардың жұмысқа деген қанағаттанушылығында қандай рөлат қарады? Қойылған мақсат қажету үшін сауалнама, сұхбат, бақылау жəне құжаттарды талдауды қамтитын зерттеу əдістерінің жиынтығы қолданылды. Зерттеу нəтижелері сандық технологияларды қолданғанда мұғалімдердің жұмысқа деген қанағаттанушылығына əсерететінең маңызды факторларды анықтауға, сондай-ақ мұғалімдердің кəсіби əл-ауқатынарттыру мақсатында білім беру процесінде сандық технологияларды пайдалануды оң тайландыру бойынша ұсыныстар əзірлеуге мүмкіндік береді.