Аңдатпа: Қазақстанда Мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерінде, ең бастысы, білім беру қызметі саласында сындарлы, жүйелі, сапалы, функционалдық зиян келтіретін декларативті, құрылымдық, сандық, цифрлық тəсілдер басым. Біртұтас, диалектикалық ойлаудың білімі мен мəдениетін түсінбеу, білмеу немесе елемеу субъектілердің кəсіби жəне лауазымдық жауапсыздығын, алаяқтықты, сыбайлас жемқорлықты, инфляцияны, елдегі əлеуметтік шиеленісті арттырады. Дербес кəсіби жауапсыздық проблемаларын шешу контекстінде елдің негізгі субъектілерінің ұстанымы мен функцияларын қайта қарастыру жəне қайта бағалау. Нақтыдан абстрактіліге, абстрактіліден нақтыға көтерілудің диалектикалық əдістері, функционалды-символдық бейнелердің алыпсатарлық тілі. Халықтың əлеуетін ашу мен іске асыруды қамтамасыз ету, елдің біртұтас, жүйелі дамуының тиімділігі үшін мемлекеттік басқару, ғылым, мəдениет жəне жоғары білім беру жүйелерінің нақты лауазымды тұлғалары басты жауапкершілікте болады деп бекітіледі. Бірқатар мемлекеттік құжаттарды талдау нəтижесінде, əдетте, логикалық талдау мен терең проблемаларды қоюға зиян келтіретін жобалық мазмұн басым болатындығы, объективті, сапалы, функционалды-жүйелік əдістер, принциптер, қазіргі заманғы ойлау мəдениеті мен субъектілердің өзара əрекеттесу тəсілдері іс жүзінде қолданылмайтындығы анықталды. Құжаттар ашық емес, декларативті парадигманы қолданады, бұл қызмет нормаларын біржақты түсінуді жəне қолдануды қиындатады. Ел дамуының инновациялық тұжырымдамалық моделі ұсынылады, негізгі стратегиялық субъектілердің кəсіби жауапсыздығының негізгі проблемасы қойылады – интроспекцияға, өзін- өзі тəрбиелеуге, өзін-өзі ұйымдастыруға, инновациялық технологиялар мен түпкілікті тұтыну өнімдерін бірлесіп құру жəне игеру логикасындағы позициялық-функционалдық өзара іс- қимылға рефлексивті қабілеттердің жеткіліксіздігі. Мəселені шешудің нақты шарттары мен шаралары келтірілген.

Аңдатпа: Зерттеу бұл кедергілер оқушылардың мотивациясы мен белсенділік деңгейін төмендету арқылы оқу процесін айтарлықтай қиындатады. Бұл мақалада студенттердің білім беру ортасындағы психологиялық кедергілері, соның ішінде қателіктерден қорқу, мазасыздық, сенімсіздік жəне коммуникативті қиындықтар қарастырылады. Білім беру ойындарының əсерін осы қиындықтарды жеңудің инновациялық əдісі ретінде зерттеу. Педагогикалық тəжірибені талдауды, сондай-ақ ойын тəсілінің тиімділігін растайтын шетелдік жəне отандық зерттеулердің мысалдарын қамтиды. Зерттеу нəтижелері рөлдік ойындар, топтық тапсырмалар жəне кейс əдістері сияқты ойын технологиялары студенттерге өздерін сенімді сезінуге, жаңа коммуникативтік стратегияларды үйренуге жəне командада өзара əрекеттесу дағдыларын дамытуға көмектесетінін көрсетеді. Ойындарды пайдалану мазасыздық деңгейін төмендетуге, көңіл-күйді жақсартуға жəне оқудың қолайлы атмосферасын қалыптастыруға ықпал етеді, нəтижеден оқу процесіне баса назар аударады. Зерттеу нəтижелері оның тиімділігін арттыру жəне студенттердің толыққанды дамуы үшін қолайлы орта құру үшін білім беру процесіне ойын əдістерін енгізу қажеттілігін көрсетеді.

Аңдатпа: Мақалада эмпатияны дамыту, дауларды сындарлы шешу, өз сезімдері мен қажеттіліктерін дұрыс жеткізе білу сияқты негізгі жағдайларға назар аударылады. Жастарды отбасылық өмірге психологиялық дайындау əдістері мен психологиялық тəжірибелер мен стратегияларды қолдану арқылы отбасылық атмосфераны жақсарту жолдары да қарастырылған. Жұмыс отбасының барлық мүшелерінің қарым-қатынасы мен əл-ауқатына ұзақ мерзімді əсер етуі мүмкін деструктивті қақтығыстардың алдын алу үшін отбасылық қарым- қатынастардың ерте кезеңінде психологиялық дайындықтың маңыздылығын түсіндіруге бағытталған. Зерттеу нəтижелері жас отбасылардағы тұлғааралық қақтығыстардың пайда болуының негізгі факторлары қарым-қатынастың болмауы, серіктестердің күтулерінің айырмашылығы, эмоционалды жетілмегендігі жəне жас отбасылардағы тұлғааралық жанжалдардың алдын алуға, оның ішінде тиімді қарым-қатынас дағдыларын дамыту, эмоционалдық-педагогикалық жəне психологиялық дайындықты қалыптастыруға кешенді көзқарастың маңыздылығын көрсетеді. Жас жұбайларға психологиялық тренингтер мен кеңес беру бағдарламаларын енгізу деструктивті қақтығыстардың қаупін азайта отырып, үйлесімді жəне тұрақты отбасылық қатынастарды құруға көмектеседі. Қарым-қатынас жəне жанжалдарды шешу бойынша тренингтен өткен ерлі-зайыптылар отбасылық мəселелерді шешуде жақсы нəтиже көрсетті. Бұл тұжырымдар ерлі-зайыптылардың бірге өмір сүруінің басында психологиялық дайындықты енгізу қажеттілігін қолдайды, бұл қарым-қатынастардың тұрақтылығын арттыруға жəне ұзақ мерзімді проблемалардың алдын алуға көмектеседі. Жанжалға отбасылық құндылықтар мен рөлдердің əсері.

Аңдатпа: Мақалада қазіргі кезде педагогика ғылымымен оқу-тəрбие процесінің назарында тұрғант ұлғаның əлеуметтенуі мен əлеуметтік құзырет тілігін қалыптастыру механизмдері қарастырылған. Мемлекет концепциясы жеке пəншең берінде оқытылатын əлеуметтік тəжірибенің нақты элементтерін – білім, дағды, дағды, мəселелерді шешу тəжірибесімен шығармашылық белсенділікті студенттерге сіңіруді көздейді. Оқу нəтижелері нақты өмірлік жағдайларда қолданылуы керек. Тұлғалық нəтижелер құндылық қатынастар жүйесін қалыптастыруда көрініп, өзіне, оқу-тəрбие процесінің басқа қатысушыларына жəне оқу-тəрбие процесінің өзіне ұнауы керек. Демек, мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты контекстіндегі білім беру мекемелері адамның əлеуметтік құзыреттілік негізінде өзін қоғамның бір бөлігі ретінде жүзеге асыруға ұмтылуынан көрінетін қоғамда əлеуметтік прогрессивті өзін-өзі жүзеге асыруға қабілетті жеке тұлғаны дамыту үшін жағдай жасауға бағытталған. Кез келген пəн сабағында əлеуметтік құзіреттілікті дамыту – алғақойған мақсат қажетудің бір жолы. Əлеуметтік құзіреттілік – бұл ерекше дағды, өзін-өзі жүзеге асыру мен əлеуметтік бейімделу арасында ымыраға келуқа білеті, басқалардың өз қалауын орындау құқығына нұқсан келтірмей, өз қалауының максималды орындалуына қол жеткізу.

Аңдатпа: танымды қалыптастыруға бағытталған оқытудың жаңа тəсілдерін əзірлеуді талап етеді. Осындай тəсілдердің бірі физика жəне биология сияқты оқу пəндерін біріктіру болып табылады. Бұл пəндер, олардың бір-біріне налшақтығына қарамастан, көптеген ортақ негіздерге ие, бұл оларды бірлескен сабақтарды өткізуге өте ыңғайлы етеді. Мақсаты: бұл мақалада кіріктірілген сабақтарды ұйымдастыру жəне өткізу бойынша əдістемелік нұсқаулар берілген, сонымен қатар биологиялық жүйелердегі физикалық процестерді зерттеу арқылы пəн аралық интеграцияның мүмкіндіктері көрсетілген. Əдістері: бейіндік деңгейде жалпы білім беру сатысында «биофизика негіздері» элективті оқу пəнінің үлгілік бағдарлама сыніске асырудың негізгі міндеттерін авторлар анықтаған: Жаратылыстану-ғылыми циклдіңекі пəнінің: физика мен биологияның пəн аралық интеграциялану мүмкін дігін көрсету арқылы, оқушыларға табиғат заңдарының бірлігін, физика заңдарының тірі организмге қолданылуын көрсету, биологияда кеңінен қолданылатын физикалық əсерету əдістеріментанысу жəне зерттеуін, оқушыларды биофизика идеяларымен жəне кей бір нəтижелерімен таныстыру. Нəтижелер жəне олардың маңыздылығы: жалпы білім беру сатысында құқықты оқытудың əдістемелік негізі білім алушылардың белсенді танымдықіс-əрекетінұйым дастыру арқылы жеке, пəндік білім беру нəтижелеріне қол жеткізуді қамтамасызететін жүйелі- белсенділік тəсілі болып табылатынын қарастырған.

Аңдатпа: Мақала жасөспірімдер аудиториясымен салыстырғанда жеткілікті зерттелмеген ересектердегі компьютерлік тəуелділік мəселесіне бағытталған. Кəсіби қажеттілікті, эмоционалды разрядты іздеуді, əлеуметтік оқшаулануды жəне жеке факторларды (мазасыздық, өзін-өзі реттеудің төмендігі) қоса алғанда, тəуелділіктің себептерін талдау. Корреляциялық талдау тəуелділіктің негізгі болжаушылары мазасыздық (r=0,68), күйіп қалу (r=0,72) жəне өзін-өзі бақылаудың төмендігі (r=0,65) екенін көрсетті. 250 респонденттің зерттеуі 12 % – зависимости тəуелділіктің айқын белгілері, 38 % – умер орташа деңгей бар екенін анықтады. Ер адамдар көбінесе онлайн ойындар мен компьютерде жұмыс істеуге, əйелдер əлеуметтік желілерге жəне интернет-серфингке тəуелді. Тəуелділік мазасыздықтың жоғарылауына (87 %), ашуланшақтыққа (74 %), отбасылық қақтығыстарға (56 %) жəне өнімділіктің төмендеуіне (64 %) əкеледі. Өзін-өзі реттеу əдістерін, когнитивті мінез-құлық əдістерін жəне əлеуметтік шараларды қамтитын түзету стратегиялары əзірленді. Пилоттық тестілеу көрсеткендей, өзін-өзі реттеу қатысушылардың 75 % – зависим тəуелділікті төмендетті, когнитивті мінез-құлық терапиясы 68 %-да өзін-өзі бақылауды арттырды. Нəтижелер ересектердегі компьютерлік тəуелділіктің гипотезасын қолдайды жəне алдын-алу жəне түзету үшін ұсынылған стратегияларды ұсынуға мүмкіндік береді.

Аңдатпа: Мақалада болашақ психологтарды кəсіптік даярлауда практикаға бағдарланған оқытудың рөлі қаралады. Теорияны жəне практиканы білім беру процесіне ықпалдастырудың маңыздылығын растайтын теориялық тəсілдерге талдау жүргізілді. Эмпирикалық зерттеу барысында оқытудың белсенді əдістерін (кейс-əдіс, рөлдік ойындар, супервизия, тағылымдамалар) пайдалану студенттердің кəсіби құзыреттілік деңгейін, сенімділігін жəне олардың клиенттермен жұмыс істеуге дайындығын арттыруға ықпал ететіні анықталды. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін сауалнама, сұхбат, құжаттаманы бақылау жəне талдауды қамтитын зерттеу əдістерінің кешені пайдаланылады. Оқытудағы практикалық құрамдас бөлікті күшейту, əріптестік байланыстарды кеңейту жəне практикалық элементтерді дəрістік жəне семинарлық сабақтарға ықпалдастыру бойынша ұсынымдар əзірленді. Зерттеу қорытындылары мамандарды даярлау жөніндегі білім беру бағдарламаларын жетілдіру үшін пайдалы болуы мүмкін

Аңдатпа: Зерттеудің өзектілігі оқушылардың өзін-өзі табысты кəсіби айқындауы үшін жағдай жасау қажеттілігіне байланысты, өйткені мамандықты ерте жəне саналы түрде таңдау олардың одан əрі өзін-өзі жүзеге асыруына, əлеуметтік бейімделуіне жəне кəсіби өсуіне ықпал етеді. Бұл ретте педагогтар мен психологтардың тарапынан қолдау жеткіліксіз хабардар болумен, сыртқы қысыммен жəне оқушылардың жеке басының сенімсіздігімен байланысты кəсіби тұрақсыздық тəуекелдерін азайтуға мүмкіндік береді. Мақалада пəндік білімді біріктіру арқылы мектеп оқушыларының əлеуметтік интеллектісін қалыптастыру тетіктері қарастырылады. Əлеуметтік интеллект ұғымына теориялық тəсілдер, оның эмоциялық интеллект жəне когнитивтік процестермен байланысы талданады. Пəнаралық стратегияларды, рөлдік ойындар мен цифрлық технологияларды қоса алғанда, білім беру ортасында əлеуметтік интеллектіні дамыту əдістеріне ерекше назар аударылады. Алынған нəтижелер оқушылардың əлеуметтiк интеллектiсiн дамытуға кешендi көзқарастың қажеттiгiн растайды.

Аңдатпа: Мақалада психология студенттерінің университетте оқу кезіндегі интеллектуалдық қабілеттерінің өзгеруіне сыртқы жəне ішкі факторлардың əсері мəселесі қарастырылған. Мақсаты: психология студенттерінің оқу-тəрбие үрдісіндегі интеллектуалдық қабілеттерінің динамикасының ерекшеліктерін анықтау. «Равеннің прогрессивті матрицалары», «Г. Айзенктің интеллект сынағы» əдістемесі. Мақалада интеллектуалды қабілеттер психология студенттерінің оқу бағдарламасын сəтті игеруін қамтамасыз ететін танымдық саланың негізгі компоненті ретінде қарастырылады. ЖОО-да оқудың бірінші жылындағы зияткерлік даму динамикасын талдауға басты назар аударылды. Вербалды жəне вербалды емес интеллект көріністерінің ерекшеліктері, олардың болашақ психологтарды кəсіби даярлау процесіндегі маңыздылығы ашылады. Равеннің прогрессивті матрицалары мен интеллект тесті эмпирикалық негіз ретінде пайдаланылды. Эйзенка, логикалық ойлауды, аналитикалық қабілеттерді жəне жалпы интеллект деңгейін бағалауға бағытталған. Зерттеуге "Психология" мамандығы бойынша оқитын бірінші курстың 23 студенті қатысты. Нəтижелерді салыстырмалы талдау ұпайлардың өсуінен көрінетін интеллектуалды көрсеткіштердің оң динамикасын тіркеуге мүмкіндік берді.

Аңдатпа: Метакогнитивті дағдылар-бұл оқушылардың ойлау процестерін білу, Бақылау жəне реттеу қабілеті. Соңғы жылдары зерттеушілер бұл дағдыларды дамытуға ерекше назар аударды, өйткені олар автономды оқытуды, сыни ойлауды жəне академиялық ортада табысқа жетуді қалыптастырудың кілті болып табылады. Зерттеудің негізгі мақсаты оқушылардың метакогнитивті дағдыларын дамытудағы ойлауды бейнелеу құралдарының тиімділігін зерттеу болды. Теориялық əдістер: ғылыми əдебиеттерді талдау, ойлауды визуализациялау тəсілдерін салыстырмалы талдау, эмпирикалық əдістер: педагогикалық эксперимент, оқушыларды тестілеу, сауалнамалар мен сауалнамалар, статистикалық əдістер: үлгерімді сандық талдау, корреляциялық жəне салыстырмалы талдау əдістерін қолдана отырып деректерді өңдеу. Бұл мақалада ағылшын тілінде оқитын 11 сынып оқушылары арасында Павлодар қ.химия-биологиялық бағыттағы Назарбаев Зияткерлік мектебінде (ХБН НЗМ) оқу жылы ішінде жүргізілген практикалық зерттеу нəтижелері келтірілген.